Το πρώτο νοσοκομείο στην Καστοριά

Φωτογραφία από τα εγκαίνια του πρώτου νοσοκομείου στην Καστοριά,

στις 23 Φεβρουαρίου 1904.

Στους προγενέστερους αιώνες της Τουρκοκρατίας, υπήρχαν μεν Καστοριανοί που σπούδασαν ιατρική, μάλιστα καθηγητές Πανεπιστημίου, όπως ο Θ. Μανδακάσης, ο Ι. Νικολίδης, ο Κ. Μιχαήλ, ο εθνομάρτυρας Ι. Εμμανούηλ, ο Δαμ. Δράσκας και ο Π. Ιωάννου, αλλά κανείς τους δεν εγκαταστάθηκε στην περιοχή να εργαστεί. Κατά τον 19ο αι.  υπήρχαν ιδιώτες ιατροί στην Καστοριά, το Άργος Ορεστικό και την Κλεισούρα, που επισκέπτονταν κατ'οίκον τους ασθενείς. Όπως επίσης υπήρχαν και πρακτικές μαίες που βοηθούσαν στους τοκετούς των γυναικών. Από τους πρώτους ιατρούς που εργάστηκαν στην Καστοριά ήταν ο Ι. Σιώμος από την Κορησό, ο Δημ. Φεραίος (υιός ανηψιού του Ρήγα Φεραίου), ο Μεν. Μπατρίνος, ο Αργ. Βούζας, ο Κύρος Καραμπίνας και ο Δούκας Σαχίνης, στο Άργος Ορεστικό ο Δημήτριος Παπαθεοδώρου-Ρούφος από το Επταχώρι, ο Μιχ. Τυπάδης από την Αμμουδάρα και ο Ι. Τζήμας από τη Λάρισα, ενώ στην Κλεισούρα ο Ι. Μανδρίνος και ο Ι. Αργυρόπουλος από το Βογατσικό.

Η κεντρική οθωμανική διοίκηση όμως δεν είχε στραφεί ποτέ στη δημιουργία ενός κρατικού υγειονομικού ιδρύματος. Η δημιουργία ενός νοσοκομείου δεν ενδιέφερε ούτε ήταν κάτι που θα έβαζε σε σκοτούρες τους τοπικούς αξιωματούχους, καθώς προϋπέθετε την εξασφάλιση Αυτοκρατορικού Φιρμανιού από την Πόλη.

Σημείο τομής αποτέλεσε η έλευση του αριστερού Βρετανού δημοσιογράφου Henry Noel Bailsford, ο οποίος έφτασε τους μήνες μετά την Επανάσταση του Ίλιντεν στην περιοχή. Ο Bailsford ήταν ένθερμος υποστηρικτής των βουλγαρικών συμφερόντων στη Μακεδονία και η έλευσή του είχε στόχο τη δημοσιοποίηση στο ευρωπαϊκό κοινό της καταπάτησης των δικαιωμάτων των Βουλγάρων της Οθωμανικής Μακεδονίας. Τον Δεκέμβριο του 1903 ο Bailsford έκανε μια περιοδεία σε οικισμούς της Καστοριάς που είχαν καταστραφεί κατά το Ίλιντεν (Απόσκεπος, Πολυκέρασος, Χάλαρα και Κρανιώνας) . Διαπίστωσε την ύπαρξη πολλών κρουσμάτων γρίπης και ευλογιάς που μάστιζαν τους πληθυσμούς. Η ανυπαρξία ιατρών και οποιονδήποτε μέτρων προστασίας τον οδήγησε στον Καϊμακάμη Καστοριάς, όπου εξασφάλισε τη συνδρομή του δημοτικού ιατρού και την έλευση Βρετανίδων νοσοκόμων του ιδρύματος St. Vincent de Paul, ύστερα από επικοινωνία με τον Γενικό Πρόξενο της Θεσσαλονίκης Graves.

Αρχικά, έγινε μια προσπάθεια δημιουργίας ενός σταθμού περίθαλψης στον οικισμό Απόσκεπος, όπου υπήρχαν πολλά κρούσματα. Ο Bailsford επισκέφθηκε τον Διοικητή του Βιλαετιού Μοναστηρίου, Χιλμή Πασά, όπου πρόταξε την ανάγκη δημιουργίας νοσοκομείου και θέσπισης υγειονομικών μέτρων. Ο Χιλμή Πασάς με μεγάλη διστακτικότητα και καχυποψία, έδωσε εντολή στον ιατρό συνταγματάρχη Φουάντ Μπέη να εγκατασταθεί στην Καστοριά.

Το νοσοκομείο τελικά ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1904 στην Καστοριά υπό τη στέγη του ελληνικού αρχοντικού Παπία στο Ντολτσό. Το αρχοντικό δεν υπάρχει σήμερα καθώς καταστράφηκε από πυρκαγιά τη δεκαετία του 1990. Επίσημα, το νοσοκομείο είχε δημιουργηθεί, ουσιαστικά όμως δεν λειτουργούσε τόσο ως αναρρωτήριο για τους ασθενείς της περιοχής, αλλά περισσότερο ως φυλακή και τόπο ανάκρισης, όπως παραδέχεται και ο ίδιος ο Bailsford.

Η φωτογραφία προέρχεται από τα Οθωμανικά Αρχεία του Πρωθυπουργικού Γραφείου της Κωνσταντινούπολης, που είναι προσβάσιμα στο κοινό (BOA, TFR, IMN 34/3350).

Βοηθήματα

H.N. Bailsford, Macedonia: Its races and their future, Methuen & co, London 1906

Λ. Σιάνος, Καστοριανές εικόνες: Παλιά Καστοριά - Λαογραφία, Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος «Αρμονία» Καστοριάς, Καστοριά 1988

Ρ. Αλβανός / Β. Κωστόπουλος, «Πολιτικό σύστημα και έργα υποδομής: Πρακτικές εκσυγχρονισμού και κρατικές στρατηγικές κατά το Μεσοπόλεμο στην επαρχία Καστοριάς», στο Χ. Καρανάσιος - Κ. Ντίνας - Δ. Μυλωνάς (επιμ.), Η Δυτική Μακεδονία στους νεότερους χρόνους, Πρακτικά Α' Συνεδρίου Ιστορίας Δυτικής Μακεδονίας, Γρεβενά 2-5 Οκτωβρίου 2014, Εταιρεία Δυτικομακεδονικών Μελετών / Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονία, Γρεβενά 2016, σ. 837-860