Τετάρτη 19 Ιουλίου 2017

Μικρές Ιστορίες 7: Μια άγνωστη αστική μάχη στο Άργος Ορεστικό

                 
Ο Ιταλός Υπολοχαγός Τζιοβάννι Ραβάλλι του
Φρουραρχείου Καστοριάς ήταν ο βασικός οργανωτής
του Κομιτάτου στην περιοχή της Καστοριάς.
          Το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο του 1941 έως τον Σεπτέμβριο του 1943 η περιοχή της Καστοριάς βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή. Στις αρχές Μαρτίου του 1943 συνέβη η πρώτη μεγάλη επιτυχία της Εθνικής Αντίστασης, κατά τη νικηφόρα μάχη στον Φαρδύκαμπο Σιάτιστας, όπου συνασπισμένα τμήματα του ΕΛΑΣ και της ΕΚΑ κατάφεραν μια μεγαλειώδη νίκη εναντίον των ιταλικών δυνάμεων. Παράλληλα, στις 4 Μαρτίου ο καπετάνιος Γιώργης Γιαννούλης εισήλθε στο Νεστόριο, ξεκινώντας την Αντίσταση στην Καστοριά. Στις 11 Μαρτίου οι ΕΛΑΣίτες εισέρχονται για μια ημέρα στο Άργος Ορεστικό και καταδιώκουν τις ιταλικές δυνάμεις που κατέφυγαν στην Καστοριά. Η ιταλική απάντηση στις κινήσεις των ελληνικών αντιστασιακών κινημάτων ήταν άμεση με τη δημιουργία του «Αξονοβουλγαρομακεδονικού Κομιτάτου» (ΜΒΚΟ) , μιας στρατιωτικής οργάνωσης τοπικών βουλγαρόφρονων κατοίκων που συνόδευε και υποστήριζε τις επιχειρήσεις των ιταλικών δυνάμεων. Ηγέτες του Κομιτάτου στην Καστοριά ήταν ο πρόεδρος Παν. Μακρής, ο αντιπρόεδρος Λουκάς Δαμιανίδης, οι Κοσμάς και Νικ. Σιστοβάρης, ο Κων. Παπαντωνίου, ο Κοσμάς Κυριακόπουλος και ο Πασχ. Γιαννάκης. Φρούραρχος του φρουραρχείου του Κομιτάτου Καστοριάς ορίστηκε ο Νικ. Σιστοβάρης (Μπαϊ-Κόλες) και του φρουραρχείου Άργους Ορεστικού ο Λουκάς Δαμιανίδης[1].

Το κλιμακοστάσιο του φρουραρχείου
των κομιτατζήδων στο Άργος Ορεστικό.
                 Το φρουραρχείο των κομιτατζήδων του Άργους Ορεστικού στεγαζόταν σε ένα νεόδμητο ιδιωτικό κτίριο στο κέντρο της πόλης, στην οικοδομή Γήττα-Σαμαρά που είναι σε χρήση μέχρι σήμερα στην οδό Μεγ. Αλεξάνδρου 19. Το κτίριο ανεγέρθηκε το 1936 και ήταν ένα από τα πρώτα κτίρια στην πόλη όπου χρησιμοποιήθηκε σκυρόδεμα. Αποτελείται από πλάκες σκυροδέματος που εδράζονται σε τοιχοποιία οπτόπλινθων και ελάχιστα υποστυλώματα[2]. Έτσι, ως σύγχρονο και επιβλητικό κτίριο εκείνης της εποχής, επιτάχθηκε από τις κατοχικές δυνάμεις. Στο υπόγειο της οικοδομής Γήττα-Σαμαρά υπάρχουν σώζονται ακόμη τα κρατητήρια, όπου φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν πολλοί Αργίτες κατά της Κατοχή. Στα μέσα Ιουλίου 1943 συνέβη στο φρουραρχείο του Άργους Ορεστικού μια άνευ προηγουμένου αστική μάχη για τα δεδομένα της περιοχής, για τη οποία έχουν γράψει δύο από τους συμμετέχοντες, οι μαχητές Αλιάκμονας και Διοβουνιώτης[3].
                Στα μέσα Μαΐου 1943 το 16ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ Βερμίου εγκαθίσταται στα Καστανοχώρια νότια του Άργους Ορεστικού, που τότε θεωρούνταν ελεύθερη περιοχή από τις κατοχικές δυνάμεις. Αρχηγός του Συντάγματος ήταν ο Κωνταντίνος (Ντίνος) Κολλίτζας ή καπετάν Κολοκοτρώνης[4] από τη Βλαχέρνα Αρκαδίας. Το τμήμα εγκαταστάθηκε στους λόφους μεταξύ του Σκαλοχωρίου, της Ασπροκκλησιάς και Ασπρονερίου, κοντά στο παρατηρητήριο της ομάδας Αλιάκμων (ΕΛΑΣ Γράμμου), που βρισκόταν στο χωριό Κρεμαστή και επόπτευε το Άργος Ορεστικό. Την απόφαση για την επίθεση στο φρουραρχείο των κομιτατζήδων την πήρε ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης, ο οποίος με μια μικρή ομάδα διέβη τον Αλιάκμονα ποταμό κοντά στο Αμπελοχώρι τις βραδινές ώρες της 17ης Ιουλίου 1943. Οι τέσσερις ομάδες με προσοχή προσέγγισαν το προκεχωρημένο φυλάκιο, που βρισκόταν στη νότια είσοδο της πόλης στη θέση Μπουφάρι. Αφου πρωτίστως υπέκλεψαν το παρασύνθημα του περίπολου εκείνης της ημέρας εξουδετέρωσαν τους κομιτατζήδες που το φυλούσαν και κινήθηκαν αθόρυβα στο κέντρο της πόλης.
               
Η ταράτσα του φρουραρχείου απ' όπου
καταρριχήθηκαν κινηματογραφικά
οι μαχητές του ΕΛΑΣ.
Οι δύο ομάδες παρατάχθηκαν γρήγορα γύρω από το φρουραρχείο των κομιτατζήδων, ενώ οι άλλες δύο με αρχηγό τον καπετάν Κολοκοτρώνη ανέβηκαν κατευθείαν στον 2ο όροφο του κτιρίου, όπου βρισκόταν οι θάλαμοι που κοιμόταν οι κομιτατζήδες και ο ίδιος ο φρούραρχος Λουκάς Δαμιανίδης[5]. Αφου ξεγέλασαν τον υπαξιωματικό υπηρεσίας, αθόρυβα μάζευαν τα όπλα και εκτελούσαν τους κομιτατζήδες που κοιμόταν. Σύμφωνα με τον μαχητή Αλιάκμονα υπήρχαν 17 άτομα στο φρουραρχείο. Μερικοί ξύπνησαν από τον θόρυβο και έπιασαν τα όπλα τους, τραυματίζοντας τον ΕΛΑΣίτη Μπότσαρη και έναν πρώην χωροφύλακα. Ο Πετρίτσης τότε εκτέλεσε αυτόν που πυροβόλησε, ενώ οι υπόλοιποι πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Στο άκουσμα των πυροβολισμών συγκεντρώθηκε πλήθος, ενώ σύντομα κατεύθασαν οι ιταλικές δυνάμεις. Περικυκλωμένοι καθώς ήταν ο Κολοκοτρώνης σκέφτηκε την πρωτότυπη ιδέα να καταρριχηθούν με σχοινί στην πίσω πλευρά από την ταράτσα του κτιρίου. Έτσι και έγινε, πρώτα οι αιχμάλωτοι και μετά οι ΕΛΑΣίτες μαχητές κατέβηκαν από τρία σχοινιά που βρήκαν οι υπόλοιποι σε παρακείμενο σταύλο.
Μετα την κινηματογραφική αυτή απόδραση οι ομάδες κινήθηκαν γρήγορα έξω από την πόλη και πέρασαν τον Αλιάκμονα στις 03:30. Οι ΕΛΑΣίτες μετρούσαν 2 τραυματίες αλλά ήταν όλοι παρόντες, μαζί με τους 9 αιχμαλώτους κομιτατζήδες από το φρουραρχείο και ακόμη 3 από τα εξωτερικά φυλάκια. Συνολικά, λαφυραγωγήθηκαν 11 αυτόματα όπλα, 4 περίστροφα, 5 πιστόλια μπερέττα και 40 ιταλικές χειροβομβίδες. Ο στρατηγός Σαράφης αναφέρει πως πιάστηκε και το άλογο του αρχηγού Δαμιανίδη[6]. Η επίθεση στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και φυσικά απέκτησε χαρακτήρα θριάμβου. Πολλοί πλέον μιλούσαν για 40-50 νεκρούς, προφανώς για να τονώσουν το ηθικό των υπολοίπων. Οι αιχμάλωτοι προωθήθηκαν στο Στρατηγείο Δυτικής Μακεδονίας του ΕΛΑΣ που βρισκόταν στον Πεντάλοφο Βοΐου, όπου πέρασαν ανταρτοδικείο.


Η ιστορική οικοδομή Γήττα-Σαμαρά σήμερα.


* Θερμές ευχαριστίες στους: Μ. Σανταλίδου, Κ. Σιώμου, Γ. Σαρρή, Φ. Παπαβασιλείου και Δ. Τσιαούση. 



[1] Ρ. Αλβανός, Κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτικές συμπεριφορές στην περιοχή της Καστοριάς (1922-1949), ανέκδ. Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, Θεσ/νίκη 2005, σ. 224· Ο. Μπελεγάκη, Πτυχές της δράσης της Οχράνας στη Δυτική Μακεδονία με βάση νεότερες πηγές (1941-1943), ανεκδ. μεταπτυχιακή εργασία, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ, Θεσ/νίκη 2010, σ. 42
[2] Β. Κωστόπουλος, «Η πολεοδομία και η αρχιτεκτονική στο μεσοπολεμικό Άργος Ορεστικό», ανέκδοτη ανακοίνωση, Ημερίδα των εκδηλώσεων «100 χρόνια ιστορικές περιηγήσεις. 1912 Χρούπιστα – 2012 Άργος Ορεστικό», Άργος Ορεστικό 8 Δεκεμβρίου 2012, Δήμος Ορεστίδος
[3] Αλιάκμωνας (ψευδώνυμο), «Επιχείρηση κατά του φρουραρχείου των βουλγαροκομιτατζήδων του Άργους Ορεστικού», Εθνική Αντίσταση 99 (Απρ-Ιουν 1998), ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ, σ. 55-59· Π. Σελίδης (Διοβουνιώτης) / επιμ. Α. Ψαρομηλίγκος, «Τα άγνωστα ημερολόγια ενός αντάρτη. Από το ημερολόγιο ενός Αντάρτη του 2ου Τάγματος του 16ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Βερμίου», Ελευθεροτυπία, φ. 14.04.2007
[4] Ο Κωνσταντίνος Κολλίτζας (καπετάν Κολοκοτρώνης) ( -1944) καταγόταν από τη Βλαχέρνα Αρκαδίας και ήταν Έφεδρος Ανθυπολοχαγός που κατατάχθηκε στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ το 1942 ως Διοικητής του 2ου Τάγματος του 16ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Βερμίου και αργότερα ολόκληρου του 16ου Συντάγματος. Συμμετείχε σε πολλές μάχες στο Βέρμιο, τη Δυτική Μακεδονία και την Αρκαδία. Σκοτώθηκε στις 27.09.1944 στη μάχη του Σταυρού Βέροιας.
[5] Ο Λουκάς Δαμιανίδης (Luka Dimanov) ήταν βουλγαρόφιλος δοσίλογος που συνεργάστηκε με τις ιταλικές δυνάμεις κατά την Κατοχή. Καταγόταν από τον Κρανιώνα Καστοριάς και είχε οργανωθεί ως κομμουνιστής κατά τον Μεσοπόλεμο. Στην Κατοχή ορίστηκε αντιπρόεδρος του Αξονοβουλγαρομακεδονικού Κομιτάτου και φρούραρχος Άργος Ορεστικού. Διαδέχτηκε ως φρούραρχος τον Χρήστο Νασκόπουλο (Μπαϊ-Ρίστο) από το Πετροπουλάκι.
[6] Σ. Σαράφης, Ο ΕΛΑΣ, 2η Έκδοση, Επικαιρότητα, Αθήνα 1999, σ. 448

4 σχόλια:

  1. Μοιράρχου •Αντωνίου Κωνσταντίνου «Ή Σλαυϊκή και Κομμουνιστική έπιβουλή και ή άν τ ί σ τ α σ ι ς τ ω ν Μακεδόνων> 1950 : εις "Αργος Όρεστικδν κομιτατζιδικόν τμήμα, έκ 250 δολοφόνων, έτέθη ύπό τόν Λουκάν Δαμιανίδην ή Δημάνωφ, προϊστάμενος δέ του ανακριτικού Γραφείου τοΰ Κομιτάτου παρέλαβεν δ δικηγόρος Πασχάλης Μητρόπουλος παλαιός βουλγαροκομμουνιστής. Άπό τών πρώτων ήμερών τής εγκαταστάσεώς του, ο Δαμιανίδης έπελήφθη τών μετά τοΰ E.A.M. διαπραγματεύσεων διά τοΰ Μητροπούλου. Μητρόπουλος δε ο πολύς Μητρόφσκυ τής σήμερον Ν.Ο.Φ.
    « H Ιταλική Άστυνομία, εις τήν αντίληψιν τής όποίας: ύπέπεσαν αι ένέργειαι τοΰ Μητροπούλου, διέταξεν τόν Δαμιανίδην νά τόν συλλάβη άλλ' ούτος τόν έφυγάδευσεν πρός τό E.A.M. Το E.A.Μ. έπρότεινε εις τόν Δαμιανίδην νά συστηματοποιήση τήν διαρροήν τών κομιτατζήδων, επειδή όμως ο Δαμιανίδης δέν είχε λάβει σχετικής έκ Βουλγαρίας οδηγίας, έκωλυσιέργει. Τήν 20ήν Μαΐου 1943 τό E. A. M. απηύθυνε έπιστολήν προς τόν Δαμιανίδην διά τοΰ Καρατάσου, όστις όμως έξ συμπτώσεως συνελήφθη παρά τής Ιταλικής Άστυνομίας και ή επιστολή κατεσχέθη.
    Άπό πληροφορίας έξ Ιταλικής πηγής, εις τήν έπιστολήν ταυτην τό E.A.M. ήρώτα τόν Δαμιανίδην έάν είχεν λάβει τελευταίας έκ Περλεπέ δδηγίας. Άμέσως άνεκλήθη εις Καστορίαν ό Δαμιανίδης παραδόξως όμως δέν έλήφθησαν μέτρα είς βάρος του, ει μή μόνον δτι του απηγορεύθη νά έξέρχεται έκ τής πόλεως. Ή άνάκλησις όμως τοϋ Δαμιανίδη δέν έσήμανε και κάτι τό σοβαρόν διά τάς σχέσεις μεταξύ E.A.M. και Κομιτάτου, διότι περι τούτου ύπήρχον γενικαί έκ Βουλγαρίας κατευθύνσεις, ώς άνωτέρω είδομεν, και μόνον ποιά τις δυσπιστία έξηκολούθει ύφισταμένη, έκατέρωθεν, ώς συνήθως συμβαίνει μεταξύ τών έγκληματιών. O διαδεχθείς τόν Δαμιανίδην Εύάγγελος Τσάπας, έκ Μανιάκων, δέν έβράδυνε πολύ νά σκηνοθετήση μίαν δήθεν νυκτερινήν έντός τοΰ "Αργους συμπλοκήν μετά τών ανταρτών, καθ' ήν ώραν τής νυκτό ήτο σκοπός ο έκ Σπηλαίου πρωτεξάδελφος τοΰ περιφήμου Κάλτσεφ Σίμος Ζούπας, όστις μετά τοΰ άρχηγοϋ Τσάπα και 26 άλλων,' ήκολούθησε τούς άντάρτας, οί δέ έναπομείναντες παρέστησαν τούτους ώς συλληφθέντας.
    ΕΙς Καλοχώριον, άπό τοΰ Μαρτίου ειχεν έγκατασταθή έτέρα κομιτατζήδικη συμμορία ύπό τόν Πασχάλην Γκαλημάνην. Ο Γκαλημάνης ύπήρξεν δ κύριος σύνδεσμος μεταξύ E.A.M. —Κομιτάτου—Κάλτσεφ και δι' αύτού διεξήχθησαν όλαι αί μετέπειτα διαπραγματεύσεις. Αφού, κατ' αρχήν, ο Γκαλημάνης άπέκτησε τήν έμπιστοσύνην τών Ιταλών, ώς άναμιχθεΙς ένεργώς εις τήν πυρπόλησιν και λεηλασίαν διαφόρων έλληνικών χωρίων, όταν οί Ίταλοί συνεπτύχθησαν και περιωρίσθησαν σχεδόν εΐς Καστορίαν, έπεδόθη εις τήν μετά τοΰ E. A. M. συνεργασίαν. Μεταξύ τών άλλων ένύμφευσε τήν άνεψιάν του μέ τον ύπεύθυνον τοΰ K. K. Περικλήν, ώς προίκα δέ τής ανεψιάς του, δύναταί τις ειπείν, ύπήρξεν ή προσχώρησις 16 έκ τών ύπ' αύτόν κομιτατζήδων εις το E.A.M., μεταξύ τών όποίων και τέσσαρες συγγενείς του. Τήν 12-5-1943 έν Άποσκέπω, έδολοφονήθη παρά τών κομιτατζήδων Βέλιου και Μποζίνη, δ γνωστός διά τήν έθνικήν του δράσιν Ήλίας Χατζημάγκας. Οί δολοφόνοι, άφοϋ έπι δύο μήνας σχεδόν, περιεφέραντο χωρις νά δύναται ή Έλληνική δικαιοσύνη νά τούς συλλάβη, καθ' όσον ώς κομιτατζήδες, έθεωροΰντο Ίταλοί στρατιώται («οί Βούλγαροί μου» έλεγεν ο Ίταλός συν)ρχης), μετεπήδησαν κατόπιν εις-το E.A.M., ένθα άμέσως έγένοντο δεκτοί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Σύμφωνα με την μαρτυρία του θείου της μητέρας μου που τότε ήταν νεαρός, στο κτήριο οι κομιτατζήδες στέγαζαν τα γραφεία τους όπως και έναν αυτοσχέδιο οίκο ανοχής. Στα δε μπουντρούμια τους ,όποιος έμπαινε δε ξαναέβγαινε ζωντανός. Κατά τη διάρκεια της επιδρομής ο αιφνιδιασμός ήταν απόλυτος με αποτέλεσμα να πετάνε τους κομιτατζήδες απο τα παράθυρα. Επίσης μου ανάφερε και τον τόπο εκτέλεσης των συλληφθέντων απο τους κομιτατζήδες ο οποίος βρίσκεται στο μέρος πίσω απο τα ΣΟΑ των αξιωματικών στο δημαρχείο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η αστική μάχη στο Άργος Ορεστικό ήταν όχι μόνον ΑΓΝΩΣΤΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ!!!
    Σύμφωνα με το δημοσίευμα, περικύκλωμένοι οι ελασίτες από τους Ιταλούς διέφυγαν με σχοινί από την ταράτσα του κτηρίου(χα) και κατέβηκαν πρώτοι οι αιχμάλωτοι κομιτατζήδες(χα χα χα) και μετά οι ελασίτες, ΧΩΡΙΣ ΟΥΤΕ ΟΙ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΕΣ ΝΑ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΔΡΑΣΟΥΝ ΑΦΟΥ ΚΑΤΕΒΗΚΑΝ ΠΡΩΤΟΙ ΟΥΤΕ ΝΑ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΤΟΥΣ ΙΤΑΛΟΥΣ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΠΡΙΚΥΚΛΩΣΕΙ ΒΑΖΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΦΩΝΗ ΕΣΤΩ... ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ...
    Το ΚΚΕ με τα σύμφωνα Πετριτσίου(1943) και Μελισσοχωρίου(1944) είχε ξεπουλήσει την Μακεδονία στους Βουλγάρους και μιά χαρά συνεργαζόταν προδοτικά μαζί τους, εις βάρος των Ελλήνων Μακεδόνων. Τώρα μετά από 74 χρόνια, όταν έχουν εκλείψει οι μάρτυρες της εποχής εκείνης, προσπαθούν να δικαιολογήσουν με παραμύθια, την προδοσία τους...
    Σύμφωνα με την πλησιέστερη στα γεγονότα καταγραφή του Μοιράρχου Αντωνίου (1950) και όχι μετά από 74 χρόνια, όπως στο δημισίευμα, υπήρξε αγαστή συνεργασία μεταξύ των κομμουνιστών ΕΛΑΣιτών και των Βουλγάρων του φρουραρχείου για την προσχώρηση των κομιτατζήδων του Άργους Ορεστικού, στον ΕΛΑΣ, μετά από μια σκηνοθετημένη μάχη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σχόλια με υβριστικό ή προσβλητικό περιεχόμενο δεν θα δημοσιεύονται

Back to Top