Η Καστοριά με μια ματιά: Πολιτισμός - Εκδηλώσεις (Φθινόπωρο)

Εμποροπανήγυρη Μαυροχωρίου (μέσα Σεπτεμβρίου)

Στο παραλίμνιο Μαυροχώρι διοργανώνεται κάθε χρόνο στα μέσα Σεπτεμβρίου μια πολυήμερη εμποροπανήγυρη τοπικού χαρακτήρα. Η σύγχρονη διοργάνωση ξεκίνησε το 1950 στη θέση μιας παλιάς ονομαστής εμποροπανήγυρης των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Ο επισκέπτης μπορεί να κάνει εδώ τις αγορές του, να γευτεί νόστιμα κρεατικά και να διασκεδάσει στο λούνα παρκ που στήνεται δίπλα στη λίμνη.

Μεγάλη Εμποροπανήγυρη Άργους Ορεστικού (τέλη Σεπτεμβρίου)

Ετησίως, το κορυφαίο εμπορικό γεγονός στην Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας είναι η μεγάλη εμποροπανήγυρη του Άργους Ορεστικού που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του δήμου την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου. Συνήθως, το πανηγύρι ξεκινά ημέρα Τετάρτη και λήγει Τρίτη, δηλαδή έχει διάρκεια 7 ημερών. Στη Χρούπιστα (παλαιότερη ονομασία της κωμόπολης)  γινόταν ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μια από τις σπουδαιότερες εμποροπανηγύρεις της Μακεδονίας, η οποία άγνωστο πότε ξεκίνησε. Τότε πωλούνταν ζώα, υφαντά, τάπητες, πολλά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, γλυκά, οικιακά σκεύη και εργαλεία. Αρχικά, οι πάγκοι των εμπόρων στήνονταν στον ανοιχτό χώρο του Κασλά, όπου βρίσκεται σήμερα το δημαρχείο και το πάρκο της κωμόπολης. Κατά τη δεκαετία του 1980 μεταφέρθηκαν στον χώρο του Κέντρου Υγείας και σε αυτή του 1990 σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο κοντά στην είσοδο του αστικού ιστού. Εκεί, ανοικοδομήθηκε και ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Νεκταρίου, η δεύτερη ενορία του Άργους. 

Η Καστοριά με μια ματιά: Πολιτισμός - Εκδηλώσεις (Καλοκαίρι)

Χριστοπούλεια (τέλη Ιουνίου)

Τα Χριστοπούλεια είναι ένας καλοκαιρινός πολιτιστικός θεσμός που πραγματοποιείται στα τέλη Ιουνίου σε διάφορα σημεία της πόλης της Καστοριάς. Το όνομά τους προέρχεται από τον μεγάλο λόγιο ποιητή του 18ου αι. Αθανάσιο Χριστόπουλο, που γεννήθηκε στην Καστοριά. Διοργανώνεται με φροντίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστοριάς «Αθανάσιος Χριστόπουλος» και υπό την αιγίδα του Δήμου και της Περιφ. Ενότητας Καστοριάς. Στις εκδηλώσεις συμπεριλαμβάνονται: εκθέσεις ζωγραφικής, αγιογραφίας και φωτογραφίας, εκπαιδευτικές ομιλίες, παιχνίδια για παιδιά, θεατρικές και χορωδιακές παραστάσεις, αθλητικές και χορευτικές εκδηλώσεις και μουσικές βραδιές.

Κλήδωνας (24 Ιουνίου)

Ο κλήδωνας είναι ένας ακόμη πανάρχαιος εορτασμός που σχετίζεται με την αναγέννηση της ζωής και της φύσης. Εορτάζεται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας με παραλλαγμένα έθιμα. Στην περιοχή της Καστοριάς σηματοδοτεί επίσης την έναρξη του καλοκαιριού. Η ονομασία προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «κλήδων», όπου σημαίνει μαντεία ή προφητεία. Σύμφωνα με το έθιμο τα νεαρά κορίτσια μιας γειτονιάς ή ενός χωριού συγκεντρώνονται σε κάποιο σπίτι την παραμονή της 24ης Ιουνίου, που τιμάται από την ορθόδοξη πίστη ο «καλοκαιρινός Αη-Γιάννης», δηλαδή το Γενέθλιο του Τιμίου Ιωάννη Προδρόμου. Τότε στέλνεται ένα κορίτσι να φέρει το «αμίλητο νερό», δηλαδή ένα γκιούμι με νερό (παλαιότερα από τη λίμνη) και στη διαδρομή δεν πρέπει να αρθρώσει λέξη. Τότε τα αγόρια της γειτονιάς σκάρωναν κάθε λογής πειράγματα προκειμένου να το κάνουν να μιλήσει. Παράλληλα, μετέφερουν ένα κλαδί στο σπίτι και το στολίζουν με φρούτα της εποχής, όπως κεράσια, κορόμηλα, ροδάκινα και βερίκοκα, ενώ στην κορυφή στερεώνουν ένα λουλούδι, συνήθως γιαννάκι. Στο γκιούμι με το νερό ρίχνει κάθε κορίτσι κάποιο κόσμημα και τυλίγεται με ένα κόκκινο πανί. Τότε τραγουδούν και χορεύουν όλες γύρω από τον κλήδωνα και το γκιούμι τα παραδοσιακά τραγούδια της γιορτής και δέχονται τα κεράσματα. Αργότερα όταν βγει το κόσμημα από το νερό θα προφητεύσει στην καθεμιά ποιον θα παντρευτεί, καθώς το βράδυ θα τον δει στο όνειρό της. Στο Άργος Ορεστικό τα κορίτσια ντύνονταν νυφούλες και πηγαίναν όλες μαζί στις βρύσες της πόλης, όπως και στην Κλεισούρα όπου ονομάζεται Γκαλιάτα. Τις τελευταίες δεκαετίες το έθιμο του κλήδωνας έχει ατονήσει κάπως και διοργανώνεται περιστασιακά μόνο από κάποιους συλλόγους. 

Η Καστοριά με μια ματιά: Πολιτισμός - Εκδηλώσεις (Άνοιξη)

Μπουμπούνες ή Παλιαπούλιες – Χάσκαρης (Κυριακή Αποκριών)

Οι μπουμπούνες ή παλιαπούλιες αποτελούν επίσης ένα σύγχρονο κατάλοιπο αρχαίων παγανιστικών εθίμων που σχετίζονται με τη λατρεία των θεών μέσω του ανάμματος της φωτιάς. Σύμφωνα με αυτό, σε κάθε γειτονιά ανάβει μια μεγάλη υπαίθρια φωτιά κατά την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Γύρω από τη φωτιά χορεύουν οι κάτοικοι και επισκέπτες με συνοδεία παραδοσιακών ρυθμών, κερασμάτων και πιοτού.

Η προετοιμασία της μπουμπούνας γίνεται μήνες πριν το άναμμα. Τα παιδιά κάθε γειτονιάς τριγυρίζουν τις ημέρες του χειμώνα στα ρουμάνια (άλση) που βρίσκονται γύρω από την πόλη για να κόψουν κλαδιά δέντρων και αγκάθια, τα λεγόμενα «τσάκνα». Συνήθως δεν κόβουν κορμούς δέντρων αλλά ξερά κλαδιά, που είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα και δίνουν όγκο στη μπουμπούνα. Μεταφέρουν τα τσάκνα στο σημείο όπου θα στηθεί η μπουμπούνα και δίπλα κατασκευάζουν μια πρόχειρη καλύβα, όπου θα παραμένουν τις κρύες ημέρες «περιπολώντας» τα αγκάθια τους. Αυτό γίνεται γιατί υπάρχει πατροπαράδοτα μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των γειτονιών για το ποιος θα έχει τη μεγαλύτερη μπουμπούνα. Έτσι, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο τα παιδιά μιας γειτονιάς να «κλέβουν» τα τσάκνα κάποιας άλλης, κάνοντας καζούρα στους αντιπάλους τους. Όταν πλησιάσει η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, τα παιδιά μαζί με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στήνουν στήνουν τον «νούρο», δηλαδή τον κεντρικό στύλο γύρω από τον οποίο θα στηθούν τα τσάκνα σε ύψος πολλών μέτρων. Αυτό γίνεται συνήθως στο μεϊντάνι, δηλαδή την πλατεία ή κάποιο μεγάλο άνοιγμα μεταξύ των σπιτιών της γειτονιάς. Η φωτιά πυρώνει από νωρίς το βράδυ και γύρω της στήνεται ένα γλέντι με πλούσια κρεατικά και κρασί, ενώ η μουσική, ο χορός και το κέφι δεν έχουν σταματημό μέχρι αργά το βράδυ. Παλαιότερα, όταν χαμήλωνε η φωτιά και έμεναν τα κάρβουνα, κάποιοι θαρραλέοι πυροβάτες περνούσαν από πάνω της για να «απαλλαγούν από τους ψύλλους» με πολλά περιπαιχτικά σχόλια των παριστάμενων. Μεγάλες παραδοσιακές μπουμπούνες γίνονται κάθε έτος σε γειτονιές της Καστοριάς (το Ντολτσό, το Απόζαρι, την πλατεία Ομονοίας, την Καλλιθέα, το Νταϊλάκη, τα ΛΥΒ, τη Χλόη και τις Εργατικές Κατοικίες), του Άργους Ορεστικού (Βαρόσι, Τζαμί, Πατσούρα, Ροδάνη, Καλλιθέα, Κασλάς), αλλά και σε κάθε χωριό. Την ευθύνη για το άναμμα έχουν συνήθως οι τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι ή ο δήμος.

Η Καστοριά με μια ματιά: Πολιτισμός - Εκδηλώσεις (Χειμώνας)

Κόλιεντα (23 Δεκεμβρίου)       

         Ολόκληρο το Δωδεκαήμερο εορτάζεται με πολλές εκδηλώσεις και γλέντια στην περιοχή της Καστοριάς, αποτελώντας μια ιδιαίτερα ευχάριστη περίοδο για τους κατοίκους και τους χιλιάδες επισκέπτες. Τα Χριστούγεννα στην Καστοριά έχουν το δικό τους παραδοσιακό χρώμα που μένει αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη εορτή. Αρχίζοντας, από την πρόπαραμονή των Χριστουγέννων στους δρόμους της πόλης τραγουδιούνται τα παραδοσιακά κάλαντα, τα επονομαζόμενα «κόλιεντα», από μεγάλες ομάδες ντόπιων κατοίκων και πολιτιστικών συλλόγων. Πριν ξημερώσει, οι ομάδες γυρνάνε στα σοκάκια της πόλης με μουσικά όργανα, τα φανάρια και τους μασιαλάδες (χειροποίητοι τρίποδοι πυρσοί) και τραγουδούν τα καστοριανά κάλαντα. Οι νοικοκύρηδες περιμένουν τους «κολιεντάρηδες» με αναμμένα τα φώτα και τους προσφέρουν τα παραδοσιακά εδέσματα: μήλα, καρύδια, κυδώνια, μπιτλίτσκες (λουκάνικα) και σαρμάδες. Στους οικισμούς τραγουδιούνται τα παραδοσιακά κάλαντα «Κόλεντα μπάμπω κόλεντα» στα σπίτια του χωριού με προσφορά κερασμάτων και πολλά πειράγματα. Την επομένη, παραμονή των Χριστουγέννων, τα μικρά παιδιά τραγουδούν τα γνώριμα μας πανελλήνια κάλαντα σε όλη την πόλη.

Μικρές Ιστορίες 7: Μια άγνωστη αστική μάχη στο Άργος Ορεστικό

                 

Ο Ιταλός Υπολοχαγός Τζιοβάννι Ραβάλλι του
Φρουραρχείου Καστοριάς ήταν ο βασικός οργανωτής
του Κομιτάτου στην περιοχή της Καστοριάς.

          Το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο του 1941 έως τον Σεπτέμβριο του 1943 η περιοχή της Καστοριάς βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή. Στις αρχές Μαρτίου του 1943 συνέβη η πρώτη μεγάλη επιτυχία της Εθνικής Αντίστασης, κατά τη νικηφόρα μάχη στον Φαρδύκαμπο Σιάτιστας, όπου συνασπισμένα τμήματα του ΕΛΑΣ και της ΕΚΑ κατάφεραν μια μεγαλειώδη νίκη εναντίον των ιταλικών δυνάμεων. Παράλληλα, στις 4 Μαρτίου ο καπετάνιος Γιώργης Γιαννούλης εισήλθε στο Νεστόριο, ξεκινώντας την Αντίσταση στην Καστοριά. Στις 11 Μαρτίου οι ΕΛΑΣίτες εισέρχονται για μια ημέρα στο Άργος Ορεστικό και καταδιώκουν τις ιταλικές δυνάμεις που κατέφυγαν στην Καστοριά. Η ιταλική απάντηση στις κινήσεις των ελληνικών αντιστασιακών κινημάτων ήταν άμεση με τη δημιουργία του «Αξονοβουλγαρομακεδονικού Κομιτάτου» (ΜΒΚΟ) , μιας στρατιωτικής οργάνωσης τοπικών βουλγαρόφρονων κατοίκων που συνόδευε και υποστήριζε τις επιχειρήσεις των ιταλικών δυνάμεων. Ηγέτες του Κομιτάτου στην Καστοριά ήταν ο πρόεδρος Παν. Μακρής, ο αντιπρόεδρος Λουκάς Δαμιανίδης, οι Κοσμάς και Νικ. Σιστοβάρης, ο Κων. Παπαντωνίου, ο Κοσμάς Κυριακόπουλος και ο Πασχ. Γιαννάκης. Φρούραρχος του φρουραρχείου του Κομιτάτου Καστοριάς ορίστηκε ο Νικ. Σιστοβάρης (Μπαϊ-Κόλες) και του φρουραρχείου Άργους Ορεστικού ο Λουκάς Δαμιανίδης[1].