Ο ναός Αγ. Κωνσταντίνου & Ελένης Καστοριάς

Φωτογραφία επισήμων κατά τη θεμελίωση του ναού Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης στη συνοικία της Καλλιθέας Καστοριάς, την 30η Σεπτεμβρίου 1962.
Από αριστερά ο Νομάρχης Καστοριάς Ιωαν. Μαζαράκης-Αινιάν (1962-67), γιος του Μακεδονομάχου και Αντιστράτηγου Κων. Μαζαράκη-Αινιάν, ο Διοικητής της XV Μεραρχίας Κολόνιας, ο Μητροπολίτης Καστορίας Δωρόθεος (1958-73), ο Δήμαρχος Καστοριάς Μιχ. Παπαμαντζάρης (1951-67) με τη σύζυγό του Αγγελική και ο Μιχ. Στεφόπουλος. 

Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια του ναού το 1962.
Εμφανίζονται από δεξιά ο Δήμαρχος Άργους Ορεστικού Θεμ. Παπαγεωργίου, ο Δήμαρχος Καστοριάς Μιχ. Παπαμαντζάρης, ο Διοικητής της XV Μεραρχίας Κολόνιας, η Αγγ. Παπαμαντζάρη, ο Νομάρχης Καστοριάς Ιωαν. Μαζαράκης-Αινιάν και ο Βουλευτής Καστοριάς της ΕΡΕ Αριστ. Λιάκος. Πίσω διακρίνονται τα πρώτα σπίτια του νεόδμητου συνοικισμού απόρων και αστέγων της Καλλιθέας Καστοριάς.

Λιτανεία της εικόνας των Αγίων Ισαποστόλων στους δρόμους της Καλλιθέας στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ή τις αρχές αυτής του 1970.

Επίσημοι μπροστά στον εορτάζοντα ναό των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης κατά την περίοδο της Επταετίας. Διακρίνονται ο Μητροπολίτης Δωρόθεος και ο Δήμαρχος Καστοριάς Σωτ. Ζήκος.

Ο ναός των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης στις μέρες μας.

      Η συνοικία Καλλιθέα της Καστοριάς ανοικοδομήθηκε σε απότομο λόφο με πανοραμική θέα, στα δυτικά του ισθμού όπου βρίσκεται η πόλη της Καστοριάς. Στον λόφο υπήρχε κατά την Οθωμανοκρατία και τον Μεσοπόλεμο η μικρή γειτονιά του Βαροσιού με 50 περίπου οικογένειες τσιγγάνων, όπως και ένα μεγάλο τούρκικο νεκροταφείο. Το διάστημα 1929-30 κατασκευάστηκαν σε δύο φάσεις τα σπίτια του προσφυγικού συνοικισμού για να στεγάσει τις στεγαστικές ανάγκες των Μικρασιατών προσφύγων, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη. 

     Το 1954 συντάχθηκε το σχέδιο επέκτασης της πόλης προς τη συνοικία της Καλλιθέας και ξεκίνησε η εφαρμογή του με τη χάραξη των νέων οικοδομικών τετραγώνων. Το διάστημα 1957-58 παραχωρήθηκαν περίπου 250 κενά οικόπεδα σε άπορες οικογένειες, τα οποία ανοικοδομήθηκαν κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Οι οικογένειες των απόρων και αστέγων ήταν σε μεγάλο βαθμό θύματα του Εμφυλίου Πολέμου που έχασαν τις περιουσίες τους, οι λεγόμενοι «ανταρτόπληκτοι». Η καταγωγή των οικογενειών αυτών έλκονταν κυρίως από τα κατεστραμμένα χωριά του Γράμμου και του Βιτσίου. 

      Το σχέδιο επέκτασης προέβλεπε στο κεντρικό σημείο της Καλλιθέας την ανέγερση νέου ναού και σχολείου. Ο πρώτος πρόχειρος ξυλόπηκτος ναός, που βρισκόταν στο ίδιο σημείο περίπου με τον σημερινό,  ήταν αφιερωμένος στον Προφ. Ηλία, προστάτη των γουνοποιών. Όμως, στη συνέχεια μετονομάστηκε και πήρε το όνομα των Αγίων Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, μιας και δεν υπήρχε ναός στο όνομά τους. Ο ναός θεμελιώθηκε το 1962 και εγκαινιάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Είναι μια σταυροειδής βασιλική με τρούλο, χτισμένη από σκυρόδεμα και οπτόπλινθους, με εξωνάρθηκα, γυναικωνίτη, υπόγειο και δύο μεγαλοπρεπή, τετραώροφα κωδωνοστάσια στην πρόσοψή του. Ο ναός εορτάζει στις 21 Μαΐου κάθε έτος, που διοργανώνεται και πανηγύρι με φροντίδες του Εξωραϊστικού & Μορφωτικού Συλλόγου Καλλιθέας Καστοριάς.

Βοηθήματα

Λ. Αλεξίου - Β. Κωστόπουλος, Η πολεοδομική εξέλιξη της Καστοριάς (ανέκδοτη διπλωματική εργασία), Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, Θεσ/νίκη 2010

Σ. Μπουτσιάδου-Καρολίδου, Από την Απολλωνιάδα στην Καστοριά, Σύλλογος Απολλωνιαδιτών Καστοριάς/Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καστοριάς, Καστοριά 2010

Π. Τσολάκης, Ο προσφυγικός συνοικισμός της Καστοριάς, Σύλλογος Απολλωνιαδιτών Καστοριάς, Θεσ/νίκη 2010

Α. Παπαμαντζάρη, Μιχάλης (Λάκης) Παπαμαντζάρης, Ορίζοντες ΕΠΕ, Καστοριά 2014

προφορική συνέντευξη π. Χρήστου Θεοδώρου, εφημέριου Ι.Ν. Αγ. Κων/νου & Ελένης Καστοριάς