Η δράση των καστοριανών Αποδήμων και Φιλικών
Η οικία των αδερφών Εμμανουήλ στην Καστοριά, σήμερα Ενδυματολογικό Μουσείο |
Από τον 17ο αι. έμποροι και τεχνίτες της περιοχής αναγκάζονται να αποδημήσουν σε άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κυρίως στην Κων/πόλη, τις παραδουνάβιες περιοχές και πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης, όπως η Βιέννη, η Πέστη και η Λειψία. Οι απόδημοι καστοριανοί δεν λησμονούσαν τις πατρογονικές εστίες τους και έκαναν πολύ συχνά δωρεές, κτίζοντας κοινωφελή ιδρύματα και εντυπωσιακά αρχοντικά. Βέβαια, σημαντικό ρόλο έπαιξαν και στις προσπάθειες των υπολοίπων συμπατριωτών τους για αποτίναξη του ζυγού των κατακτητών. Αρχικά, πρώτος γνωστός καστοριανός αποτελεί ο Εμμανουήλ Φιλίππου ή Μανωλάκης Καστοριανός (1610-1699) , που δραστηριοποιήθηκε στην Πόλη περί τα τέλη του 17ου αι. με το εμπόριο γούνας. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για συνεισφορά του στους επαναστατικούς αγώνες, αλλά αποτελεί ίσως τον πρώτο εθνικό ευεργέτη μιας και ίδρυσε πολλά σχολεία στον ελλαδικό χώρο και επανασύστασε την Μεγάλη του Γενους Σχολή στην Κων/πολη. Έκανε δωρεές στα Ορθόδοξα Πατριαρχεία και χρηματοδότησε την κατασκευή του ναού της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας[1] [2].