Σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες (μέρος 2ο)

Γρηγόρης Ριζόπουλος (1929- ) γλύπτης, αρχιτέκτονας

Γ. Ριζόπουλος, Μνημείο για τους δεσμώτες
της Μακρονήσου, 2002, μπρούντζος

                Γεννήθηκε στη Λάγκα της Καστοριάς το 1929 με γονείς τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης Βασίλη και Ευαγγελία Ριζοπούλου. Το 1946 εξορίστηκε στην Μακρόνησο για τα έκδηλα πολιτικά του φρονήματα. Την περίοδο 1956-61 σπούδασε παράλληλα αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή έναν από τους σημαντικότερους νεοέλληνες γλύπτες, τον Γ. Παππά. Από τα φοιτητικά του χρόνια συμμετέχει σε πανελλήνιους εικαστικούς διαγωνισμούς με σημαντικές διακρίσεις και σε συνεργασία με κορυφαίους γλύπτες όπως ο Γ. Καλακαλλάς και ο Δ. Καλαμαράς. Μέχρι σήμερα ασκεί  το επάγγελμα του αρχιτέκτονα σε συνδυασμό με τις εικαστικές του δημιουργίες. Έχει φιλοτεχνήσει πολυάριθμα δημόσια γλυπτά που τοποθετήθηκαν σε κεντρικά σημεία ελληνικών πόλεων ή σε ιστορικούς τόπους. Τα περισσότερα είναι ανδριάντες ή συμπλέγματα ανθρώπινων μορφών και η θεματολογία τους προέρχεται από την νεότερη ελληνική ιστορία και κυρίως την Εθνική Αντίσταση (μνημείο για τους έγκλειστους της Μακρονήσου, μνημείο Εθνικής Αντίστασης Αλεξανδρούπολης). Χρησιμοποιεί κυρίως χαλκό ή ορείχαλκο και δευτερευόντως το μάρμαρο ώστε να σχηματίσει λείες, καμπυλόμορφες φιγούρες με λεπτές αναλογίες. Σε πολλά έργα του Ριζόπουλου υπάρχει ένας δυναμισμός που δίνει κίνηση, αλλά παράλληλα δραματοποιεί και τονίζει τον συμβολικό τους χαρακτήρα. Σήμερα, συνεχίζει την έντονη πολιτική και καλλιτεχνική του δράση και κατοικεί στην Αθήνα[1].       

Λουκάς Σαμαράς (Lucas Samaras) (1936-  ) φωτογράφος, ζωγράφος, γλύπτης           

               

L.Samaras, Photo-transformation 13.12.1973,
Polaroid SX-70 print

Ο αντικομφορμιστής Λουκάς Σαμαράς αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες ίσως τον περισσότερο καταξιωμένο εν ζωή έλληνα εικαστικό σε διεθνές επίπεδο. Τα εκκεντρικά έργα του τυγχάνουν μεγάλης αναγνωρισιμότητας, προκαλώντας  μεγάλη επιρροή και συνάμα τροφή για προβληματισμό και κριτική  στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό στερέωμα. Γεννήθηκε στην πόλη της Καστοριάς το 1936, έχοντας πατέρα τον γουνέμπορο Δαμιανό και μητέρα την Τρυγώνα. Στην ηλικία των τριών ετών ο πατέρας του μεταναστεύει στην Αμερική, ασχολούμενος με το εμπόριο γούνας, και κατά τον πόλεμο του 1940-41 βομβαρδίζεται το πατρικό του σπίτι. Διέμεινε μαζί με την μητέρα του στην Καστοριά μέχρι το 1948, οπότε και μετοίκησαν στις Η.Π.Α. Η απουσία του πατέρα κατά την παιδική του ηλικία και η μετέπειτα σχέση αντιπαλότητας μεταξύ τους, επηρέασαν βαθύτατα την προσωπικότητά του και το μελλοντικό καλλιτεχνικό του έργο. Στο Νιού Τζέρσεϊ ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του, ενώ μετέπειτα παρακολούθησε μαθήματα δραματικής σχολής, φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Rutgers και ιστορία της τέχνης ως υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Columbia[2].               

Ο Λουκάς Σαμαράς με μέλη της οικογένειάς
του σε μικρή ηλικία στην Καστοριά

                    Η απόφαση του να ασχοληθεί επαγγελματικά με την τέχνη πάρθηκε στη διάρκεια των σπουδών του, αν και η ενασχόλησή του με την ζωγραφική έχει την αφετηρία της πολύ νωρίτερα. Στα πρώτα του έργα συγκαταλέγονται παστέλ ζωγραφικοί πίνακες με ιμπρεσιονιστικά στοιχεία[3] και μικρά γλυπτά από ασυνήθιστα υλικά όπως καρφίτσες, τρίχες, ξυραφάκια, βίδες, κουμπιά και θραύσματα γυαλιού, τα οποία εκτέθηκαν σε γκαλερί κυρίως της Νέας Υόρκης τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘60. Οι επιρροές της νεοεμφανιζόμενης τότε Pop Art είναι εμφανείς στα περίφημα ‘’Boxes’’ και ‘’Books’’ του καλλιτέχνη, τα οποία τον έκαναν γνωστό στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Νέας Υόρκης[4]. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ανακαλύπτει φωτογραφικές τεχνοτροπίες, που θα τον γοητεύσουν ιδιαίτερα και θα διατηρήσουν το ενδιαφέρον του όλα τα επόμενα έτη. Αν και μετατρέπεται στην ουσία σε εικαστικό φωτογράφο, ποτέ δεν έπαψε να ασχολείται με την ζωγραφική και τη γλυπτική. Οι μετέπειτα πειραματισμοί του περιλαμβάνουν υφασμάτινα κολάζ και μακέτες βιβλίων με ιδιαίτερα έντονα χρώματα, ακρυλικούς πίνακες και μετάβαση σε μεγαλύτερες κλίμακες γλυπτών, όπως χωρικά πλαίσια και δωμάτια από γυαλί και αλουμίνιο.   

   

L. Samaras, Chair transformation #20B,
1996, χαλκός με πάτινα

                 Ο Σαμαράς ασχολήθηκε ιδιαίτερα με φωτογραφικές απεικονίσεις του εαυτού του, τις οποίες χρωμάτιζε με υγρή έντονη βαφή, τις αλλοίωνε και τις εμφάνιζε στον διαμορφωμένο σκοτεινό θάλαμο της κατοικίας του. Συντηρεί μια διαχρονική εμμονή στις αντισυμβατικές αυτο-φωτογραφήσεις των εκφράσεων του προσώπου και του γυμνού του σώματος σε διάφορες πόζες, ‘’τσαλακώνοντας’’ την εικόνα του και προκαλώντας το κοινό ως ‘’σημείο αντιλεγόμενο’’[5]. Οι φωτογραφικές αυτές ‘’μεταμορφώσεις’’ είναι ένα είδος φιλήδονης αυτοανάκρισης, μιας απόκοσμης και εξιδανικευμένης έκθεσης του εαυτού του στη δημόσια θέα. Τα τελευταία χρόνια ο πρωτοπόρος και διαρκώς εξελισσόμενος καλλιτέχνης δημιουργεί μέσω των ψηφιακών δυνατοτήτων του υπολογιστή και εικαστικών ταινιών μικρού μήκους[6]. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 100 ατομικές ή συλλογικές εκθέσεις και έργα του φιλοξενούνται στις σημαντικότερες γκαλερί και μουσεία σύγχρονης τέχνης του κόσμου, ενώ ο 2009 εκπροσώπησε επίσημα την Ελλάδα στην Διεθνή Έκθεση Τέχνης Biennale της Βενετίας. Σήμερα, ζει και συνεχίζει να δημιουργεί στη Νέα Υόρκη. 

L. Samaras, Large pencil drawing #1, 1982, έγχρωμα μολύβια σε μαύρο χαρτόνι

Ανδρέας Παπαχρίστος (Andreas Papachristos) (1937- ) γλύπτης               

Α. Παπαχρίστος, Όμηρος, ασβεστόλιθος
σε μαρμάρινο βάθρο

               Κατάγεται από τη Λιθιά Καστοριάς, όπου διέμεινε μέχρι τα 11 του χρόνια. Ως παιδί του Εμφυλίου Πολέμου μεταφέρθηκε το 1948 στην Ουγγαρία, όπου μαθήτευσε ζωγραφική και γλυπτική σε Επαγγελματική Δευτεροβάθμια Σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών (1953-57) με καθηγητές τους L. Miskolczy και J. Somogui. Μετέπειτα σπουδάζει γλυπτική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βουδαπέστης (1957-62) με καθηγητή τον S. Mikus. Την δεκαετία του ’60 εντάχθηκε στο Ίδρυμα Τέχνης της Ουγγαρίας και το Εργαστήριο Νέων Καλλιτεχνών, όπου έκανε τις πρώτες του εκθέσεις στην Ουγγαρία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μεγάλο άλμα στην καριέρα του θα δώσει η αναγνώριση με το καλλιτεχνικό βραβείο Mukacsy και η συμμετοχή στη Biennale Νέων Καλλιτεχνών το 1969 στο Παρίσι, οπότε και θα καθιερωθεί στα πανευρωπαϊκά καλλιτεχνικά δρώμενα. Μη έχοντας πάρει ποτέ την ουγγρική υπηκοότητα, επέστρεψε το 1982 στην Ελλάδα και συνέχισε την καλλιτεχνική του πορεία με δύο μεγάλες αναδρομικές εκθέσεις το 1989 στην Αθήνα και το 1993 στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα, ζει στην Αθήνα.  

                Ο Παπαχρίστος επιλέγει τις ανθρώπινες μορφές, αφαιρετικές, καμπυλόγραμμες και σχηματοποιημένες, γεμάτες συμβολισμό. Η θεματολογία του προέρχεται κυρίως από αρχαιοελληνικά ή χριστιανικά ερείσματα, στα οποία ενσωματώνει διάφορα στοιχεία από άλλες περιόδους.  Μελετά ενδελεχώς κάθε μορφή που τον απασχολεί από πολλές διαφορετικές σκοπιές, τροποποιώντας και παραλλάσσοντας. Έτσι, δημιούργησε διάφορες ενότητες έργων με κοινό θέμα αλλά διαφορετική θεώρηση (Γυναικεία κεφάλια, Μητρότητα, Καρυάτιδες, Μαντόνες, Γέννηση, Αναπαυόμενες, Όμηρος). Γενικά, θα τολμούσαμε να κατατάξουμε τα έργα του σε αυτά του αφαιρετικού εξπρεσιονισμού, με πολλές βέβαια εκλεκτικιστικές αναζητήσεις. Τις πρώτες δεκαετίες εργάζεται με την πέτρα και το μάρμαρο, ενώ αργότερα στρέφεται στον ορείχαλκο ή το ξύλο[7]. 

Α. Παπαχρίστος, Μητέρα και παιδί, 1965, ασβεστόλιθος σε μαρμάρινο βάθρο

Χρυσόστομος Τζημάκας (1937-2009) ζωγράφος               

Χ. Τζημάκας, Ρόδα, λάδι με σπάτουλα σε καμβά

            Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βογατσικό Καστοριάς. Τελείωσε το Γυμνάσιο Καστοριάς και σπούδασε στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ. Αναγορεύτηκε πανεπιστημιακός διδάκτορας του ΑΠΘ στην έδρα της Πνευμονολογίας, ίδρυσε και διεύθυνε τη Μονάδα Βρογχοσκοπήσεων Βορείου Ελλάδος στο Νοσοκομείο Γ. Παπανικολάου και διετέλεσε προϊστάμενος του Ινστιτούτου Έρευνας Νοσημάτων Θώρακος Θεσσαλονίκης. Συνέγραψε και δημοσίευσε έναν πολύ μεγάλο αριθμό επιστημονικών ιατρικών μελετών. Εκτός, τη σταδιοδρομία του στην ιατρική ασχολήθηκε με την λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες. Όσον αφορά τη ζωγραφική μαθήτευσε πλάι στους ζωγράφους Γ. Ψαράκη και Κ. Λούστα. Έχει παρουσιάσει τα έργα του σε αρκετές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, ενώ πήρε το πρώτο βραβείο στην 1^η Διεθνή Έκθεση Ιατρών Καλλιτεχνών το 2004 στην Αθήνα[8]. Επίσης, έχει ασχοληθεί με τη γλυπτική (μνημείο Μακεδονομάχων Καστοριάς) και την κατασκευή μακέτας (παλιό Γυμνάσιο Καστοριάς, Μονή Σίμωνος Πέτρας Αγ. Όρους). Πέθανε το 2009 στη Θεσσαλονίκη.

Παύλος Γιοβανόπουλος (Paul Giovanopoulos) (1939-  ) ζωγράφος, σκιτσογράφος          

P. Giovanopoulos, Smell, 1990,
ακρυλικό σε καμβά

              Ο Παύλος Γιοβανόπουλος γεννήθηκε στην Καστοριά το 1939, απ’ όπου μετανάστευσε στην ηλικία των 16 ετών οικογενειακώς στη Νέα Υόρκη. Το ανοίκειο περιβάλλον και η δυσκολία στην αγγλική γλώσσα τον οδηγούν στην προσωπική έκφραση μέσω της ζωγραφικής. Τα έτη 1958-61 σπουδάζει στη Σχολή Καλών Τεχνών του New York University και το New York School of Visual Arts, ενώ αποκτά αμερικανική υπηκοότητα το 1961. Ταξιδεύει και εργάζεται στο εξωτερικό για μερικά έτη και επιστρέφοντας διδάσκει στο προαναφερθέν School of Visual Arts. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 και έπειτα συμμετέχει διαρκώς σε εκθέσεις γνωστών ιδιωτικών γκαλερί της Νέας Υόρκης και σε ομαδικές εκθέσεις μουσείων σε ολόκληρο τον κόσμο. Εκτός, από τη ζωγραφική ασχολήθηκε με εικονογραφήσεις βιβλίων και συνεργάζεται με κάποια από τα μεγαλύτερα αμερικανικά περιοδικά ευρύτατης κυκλοφορίας. Σήμερα, ζει στη Νέα Υόρκη[9].

                Το κίνημα της Pop Art εξαπλώθηκε από τη Μεγ. Βρετανία στην Αμερική περί τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Εμφανίστηκε ως μια αντίδραση στη σοβαρότητα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και προέβαλε την νέα Pop (= δημοφιλή) κουλτούρα των διαφημίσεων και των καθημερινών καταναλωτικών αγαθών. Η νέα αυτή μορφή τέχνης επηρέασε βαθιά τον Γιοβανόπουλο (όπως και τον Σαμαρά), καθώς συνέπεσε με το ξεκίνημα της καλλιτεχνικής του πορείας. Βασικό γνώρισμα των έργων του ήταν η δημιουργία ενός τετράγωνου κάναβου πάνω στον καμβά και η επιλογή ενός καθημερινού αντικειμένου ή μιας οντότητας που μετασχηματιζόταν στα διαδοχικά τετράγωνα. Κατά τη μεταμόρφωση αυτή χρησιμοποιούνταν τεχνοτροπίες άλλων καλλιτεχνικών ρευμάτων και άλλων καλλιτεχνών, ενώ τις περισσότερες φορές εμπεριέχεται το στοιχείο της σάτιρας. Οι διάσημοι πίνακες με τις μεταμορφώσεις της Μόνα Λίζα και του Ανθρώπου του Βιτρούβιου ή η συνύπαρξη του Μαρξ με τον Πικάσο και τον Αϊνστάιν ως συνδαιτυμόνων στο ίδιο τραπέζι είναι εικόνες που προκαλούν ένα εγκάρδιο χαμόγελο στον θεατή. Τα τελευταία χρόνια ο Γιοβανόπουλος έχει χρησιμοποιήσει την ίδια τεχνοτροπία των τετραγώνων για να απεικονίσει τα δραματικά γεγονότα της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001.

P. Giovanopoulos, Millenium, 2004, ακρυλικό σε καμβά

Ιωάννης Χρήστου (1940- ) γλύπτης, διακοσμητής

                Γεννήθηκε στον Σταυροπόταμο Καστοριάς το 1940 και ως θύμα του Εμφυλίου Πολέμου μετακινήθηκε στη Βουλγαρία. Το 1967 αποφοίτησε από Εθνική Σχολή Καλών  Τεχνών της Σόφιας ‘’Ilya Petrov’’ και ξεκίνησε να δημιουργεί και να εκθέτει τα έργα του. Το ρώσικο κονστρουκτιβιστικό κίνημα που διατηρούσε ακόμη ισχυρές ρίζες στην κομμουνιστική Βουλγαρία επηρέασε τον δημιουργό. Σε πολλά έργα του διακρίνεται η αφαιρετικότητα, η σχηματοποίηση και οι αφηρημένες φόρμες του κινήματος αυτού, σε συνδυασμό με την γεωμετρική χάραξη και τη ρυθμική επαλληλία των μορφών. Η θεματολογία του άλλοτε έχει κέντρο την ανθρώπινη μορφή και άλλοτε περισσότερο διακοσμητικά θέματα. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη κατασκεύασε μια σειρά γλυπτών που τοποθετήθηκαν σε δημόσιους χώρους, ενώ διακόσμησε εσωτερικούς χώρους σημαντικών κτισμάτων της πόλης όπως η Casa Bianca και το Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης. Τέλος, εργάστηκε ως συντηρητής αρχαιοτήτων στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού [10].

Βασίλης Δωρόπουλος (Vasilis Doropoulos) (1942-  ) γλύπτης, χαράκτης, ζωγράφος               

Β. Δωρόπουλος, Ειρήνη, 1985,
μπρούντζος

       Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεσοποταμία Καστοριάς, απ’ όπου μετανάστευσε σε ηλικία 23 ετών στη Γαλλία. Την περίοδο 1965-72 φοίτησε αρχικά ζωγραφική και έπειτα γλυπτική στην Ανώτατη Εθνική Σχολή Καλών του Παρισιού και μαθήτευσε πλάι σε γνωστούς γάλλους γλύπτες όπως ο Cesar και ο Martin Etienne. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και κυρίως κατά τη διάρκεια αυτών του ’70 και του ’80 ο δημιουργός συμμετέχει σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό εκθέσεων, κυρίως στο Παρίσι. Πολλά δημόσια γλυπτά του έχουν τοποθετηθεί σε πόλεις της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας, αλλά και της Ελλάδας (Μνημείο Εθνικής Συμφιλίωσης Αθήνας, Μνημείο Γ. Λαμπράκη Θεσσαλονίκης, Μνημείο Εθνικής Αντίστασης Κορυδαλλού, Μνημείο Εθνικής Αντίστασης Καστοριάς). Σήμερα, συνεχίζει το έργο του και ζει μεταξύ Παρισιού και Αθήνας.

                Τα γλυπτικά έργα του Δωρόπουλου μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα εξπρεσιονιστικά πολυάνθρωπα συμπλέγματα στα οποία η μάζα τείνει να γίνει μία και τα κατακόρυφα, στατικά γλυπτά αρχαΐζουσας τεχνοτροπίας (κόρες). Τα θέματά του προέρχονται κυρίως από την Αρχαία Ελλάδα και την ελληνική Εθνική Αντίσταση του 1940-44. Ως υλικά χρησιμοποιεί τον χαλκό, τον ορείχαλκο, το μάρμαρο ή το ξύλο. Παράλληλα με τη γλυπτική έχει ασχοληθεί (κυρίως σε πρώιμες εποχές) με τη ζωγραφική και τη χαρακτική. Στους πίνακές του βασικό στοιχείο είναι ο κεντρικός, κατακόρυφος άξονας της σύνθεσης και είναι εμφανείς οι επιρροές του από τον γαλλικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Ως χαράκτης σχεδίασε πλήθος μεταλλίων για το Νομισματοκοπείο του Παρισιού[11].   

Β. Δωρόπουλος, Μνημείο για την Εθνική Αντίσταση, 2000, χαλκός έδραση από φυσικό βράχο

Κωνσταντίνος Ζούρλας (1942-  ) γλύπτης

                Γεννήθηκε στο Τοιχιό Καστοριάς, απ’ όπου μετεγκαταστάθηκε στη Ρουμανία το 1949. Το 1960-65 μαθήτευσε στη Δευτεροβάθμια Σχολή Τεχνών ‘’N. Toninza’’ και το 1968-75 στο Institutul de Arte Plastice ‘’ N. Grigorescu’’. Το 1977 επιστρέφει στην Ελλάδα και εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα, παίρνοντας μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 και του ’90. Ο Ζούρλας σε κάθε γλυπτό του διερευνά παραμέτρους των φυσικών επιστημών και τις συσχετίζει με αυτό. Επίσης, ενσωματώνει ενίοτε στοιχεία της κλασικής ή της λαϊκής τέχνης και εντάσσει στη θεματολογία του συμβολισμούς από τη μυθολογία ή την κοσμολογία. Εκτός από τη γλυπτική έχει ασχοληθεί με τη ζωγραφική, την χαρακτική και κυρίως την κεραμική. Σήμερα, ζει στην Αθήνα και συνεχίζει να διατηρεί στενές σχέσεις με καλλιτεχνικούς κύκλους στη Ρουμανία και την Ουγγαρία[12].

                      

Βασίλης Κυριαζίδης (Vasili K) (1942-  ) ζωγράφος

Vasili K, Sans titre, 1995, μικτή τεχνική

             Γεννήθηκε στα Λακκώματα Καστοριάς το 1942 και σε μικρή ηλικία κατέφυγε οικογενειακώς στη Γιουγκοσλαβία. Έκτοτε αναφέρεται ως Vasili Kirjazovski ή συνηθέστερα με το καλλιτεχνικό όνομα Vasili K. Σπούδασε στις Σχολές Καλών Τεχνών Σκοπίων και Βελιγραδίου, ενώ το 1964 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι. Τις τρεις ακολουθούμενες δεκαετίες θα εδραιωθεί στα παρισινά καλλιτεχνικά στέκια και θα συμμετάσχει σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στη Γαλλία, την Ιταλία και τη Γιουγκοσλαβία. Την πρώτη καλλιτεχνική του περίοδο θα ζωγραφίσει ανθρωποκεντρικά έργα με έντονο το εξπρεσιονιστικό, μακάβριο συναίσθημα. Το βασικό θέμα της σύνθεσης το τοποθετεί σε έναν εικονικό, οργανωμένο χώρο με προοπτική και σχολαστική σχεδιαστική ακρίβεια. Στην ώριμη περίοδό του, ο καλλιτέχνης στρέφεται στις καθαρά αφηρημένες, γεωμετρικές εικόνες, όπου επικρατεί ο πλήρης μινιμαλισμός και οι οπτικά ισορροπημένες συνθέσεις. Χρησιμοποιεί έντονα χρώματα αντιθέσεων και δίνει βασικό ρόλο στη διαχείριση του φωτός και την πλαστικότητα. Ζει στο Παρίσι και έργα του εκτίθενται σήμερα σε μόνιμες συλλογές μουσείων στο Βελιγράδι και κάποιες γαλλικές πόλεις [13].            

Δούκας Σαχίνης (Ducas Sachinis) (1942-2008) ζωγράφος               

Ο Δούκας Σαχίνης μπροστά στον πίνακά
του Figure Arcaice, 1975, λάδι σε καμβά

              Γιος του λογοτέχνη Απόστολου Σαχίνη, γεννήθηκε στην πόλη της Καστοριάς το 1942. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του εδώ και το 1961 μεταφέρεται στην ιταλική Φλωρεντία, όπου σπουδάζει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της πόλης με δάσκαλο τον γνωστό ζωγράφο J. Colacicchi. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 ο Σαχίνης εκθέτει τα έργα του σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις, κυρίως σε Φλωρεντία και Μιλάνο, όπου αποσπά θετικές κριτικές και βραβεία. Η θεματολογία του σχετική τις περισσότερες φορές με την αρχαία Ελλάδα, περιλαμβάνει τοπία με ή χωρίς ανθρώπινες σιλουέτες, προσωπογραφίες και αντικείμενα νεκρής φύσης[14]. Υποβλητικό, σοβαρό ύφος και φαιά χρώματα κυριαρχούν στα έργα του, ενώ οι πολύ έντονες χειρονομίες του με μεγάλο πινέλο παράγουν ένα άκρως εξπρεσιονιστικό αποτέλεσμα, που προσεγγίζει τονικά τον αναγεννησιακό μανιερισμό. Από το 1978  εγκαταστάθηκε και συνέχισε την καλλιτεχνική του δράση στη γενέτειρά του, όπου και πέθανε το 2008.

Ηλίας Ρούσκας (1948-1981) ζωγράφος                

Η. Ρούσκας, Νεανική συντροφιά κάτω από τον ήλιο,
λάδι σε καμβά, 1979

       Ζωγράφος του πνεύματος και της ψυχής, ο Ηλίας Ρούσκας είχε καταγωγή από την Καστοριά, όμως γεννήθηκε το 1948 στο Παρίσι, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Στράφηκε από μικρή ηλικία στη ζωγραφική. Επιστρέφει το 1966 στην γενέτειρά του Καστοριά, ασχολούμενος με το εμπόριο γουναρικών, και ξεκινά παράλληλα την καλλιτεχνική του πορεία. Το 1977 θα συμμετάσχει σε ομαδική έκθεση της γκαλερί ''Μορφές'' στη Θεσσαλονίκη και το έργο του θα ξεχωρίσει και θα αποσπάσει εντυπωσιακές κριτικές. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, οι πίνακές του του χαρακτηρίζονται από υψηλή ωριμότητα, όπως υποστήριξαν σημαντικοί καλλιτέχνες και άνθρωποι της τέχνης πριν και μετά το θάνατό του. Επιλέγει την έντονη χρωματική παλέτα και τις σχηματοποιημένες, πρισματικές φιγούρες χωρίς χαρακτηριστικά προσώπου. Αυτή η ευαίσθητη διαδικασία αφαίρεσης του καλλιτέχνη προκαλεί τον θεατή να λύσει το αίνιγμα στο μήνυμά του. Το φόντο δένεται με τις ανθρώπινες μορφές με τέτοιο τρόπο ώστε αυτές να μη διακρίνονται και αναπτύσσεται μεταξύ τους μια αμφίδρομη σχέση. Ακόμη, το ερωτικό συναίσθημα είναι διάχυτο στους πίνακές του. Έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 1981 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Το 2011 έγινε προς τιμήν του μια αναδρομική τιμητική έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, που επιμελήθηκε η αδελφή του Ε. Ρούσκα και διήρκεσε έναν μήνα, αποσπώντας πολύ καλές κριτικές[15].





Ιωάννης Σαχίνης (Ioannis Sachinis) (1948-  ) ζωγράφος, γλύπτης        

Ι. Σαχίνης, Νατζή, λάδι σε καμβά, 1989

      Είναι ο μικρότερος αδερφός του παραπάνω ζωγράφου Δούκα Σαχίνη, ο οποίος γεννήθηκε το 1948 στην Καστοριά. Από μικρή ηλικία εμφανίζει την καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία και σε ηλικία περίπου 18 ετών παρουσιάζει για πρώτη φορά δημόσια τα έργα του σε ατομική έκθεση. Ακολουθώντας τα βήματα του αδερφού του, μετεγκαθίσταται στη Φλωρεντία, όπου ακολουθεί  μια διαρκώς ανοδική καλλιτεχνική πορεία. Από τη δεκαετία του ‘ 70 έως σήμερα έχει συμμετάσχει σε αρκετές εκθέσεις στην Ιταλία και την Ελλάδα, ενώ το 1979 τιμήθηκε με το καλλιτεχνικό βραβείο Premio Oltrarno. Ο καλλιτέχνης παρουσιάζει μια εντυπωσιακή εξελικτική πορεία στην πάροδο του χρόνου, όσον αφορά την ένταξή του σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα. Έχει μεταπηδήσει από τον ιμπρεσιονισμό και την τοπιογραφία, στην Pop Art, τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, τον υπερρεαλισμό και την Pittura Metafisica, ενώ τα τελευταία χρόνια καταλήγει σε μουντές, περιθωριακές απεικονίσεις του αστικού τοπίου, άλλοτε προοπτικές και άλλοτε επιπεδόμορφες. Σήμερα, ζει και συνεχίζει να δημιουργεί στην πόλη της Φλωρεντίας[16].

Ι. Σαχίνης, Γκέτο 1, ακρυλικό, 2004

Παντελής Δημητρίου (1952-  ) ζωγράφος               

Π. Δημητρίου, Σύνθεση, 1995, σινική
μελάνη με ακρυλικό

           Ο Παντελής Δημητρίου γεννήθηκε το 1952 στη Νέα Υόρκη, έχοντας γονείς καστοριανούς της διασποράς. Σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας τα έτη 1976-80 και εν συνεχεία μετοικεί στη Μεγάλη Βρετανία. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 παρουσιάζει τα έργα του σε αρκετές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε αγγλικές πόλεις, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Το 1993 κλήθηκε από την κυπριακή κυβέρνηση να ζωγραφίσει μια μνημειακών διαστάσεων τοιχογραφία στην Πράσινη Γραμμή της Λευκωσίας. Τα ζωγραφικά έργα του έχουν έντονα σουρεαλιστικά στοιχεία υπερβολής, χιούμορ, αυτοσαρκασμού και συμβολισμού. Ταυτόχρονα, αποδίδονται με έντονα χρώματα και περιλαμβάνουν πολυπρόσωπες, ασφυκτικά γεμάτες συνθέσεις. Ως νεοεξπρεσιονιστής ζωγράφος, έχει δεχθεί επιρροές από τους γερμανούς Νεο-άγριους και ιδίως την τέχνη των κόμιξ. Επίσης, έχει ασχοληθεί με τη σκηνογραφία, τον σχεδιασμό αντικειμένων και τις γλυπτοκατασκευές από ξύλο και papier mache. Σήμερα, ζει στην Αθήνα[17]. 

Τάνια Κίτσου (Tania Kitsou) (1961-  ) σκηνοθέτης, ζωγράφος

Τ. Κίτσου, Scrittura Subacquea, 1986,
μικτή τεχνική σε χαρτόνι

                Είναι γεννημένη στην Καστοριά, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές της. Το διάστημα 1978-88 σπουδάζει ζωγραφική και θέατρο στο Queen’s College της Νέας Υόρκης, τις Ακαδημίες Καλών Τεχνών της Περούτζια και της Ρώμης, την ολλανδική Χάγη και τη Μάλτα. Σκηνοθέτησε πολλά θεατρικά έργα και ταινίες μικρού μήκους, ενώ ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση θεατρικών φεστιβάλ στο εξωτερικό και εργάστηκε ως θεατρική παιδαγωγός. Δέχθηκε επιρροές στην σύνθεση και την τεχνοτροπία από μεταπολεμικά ριζοσπαστικά καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως το αμερικανικό Action Painting, την ομάδα CoBrA και κυρίως το γερμανικό κίνημα Fluxus, όλα τους ‘’παιδιά’’ του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, που χαρακτηρίζονται από έντονες χειρονομίες, πρόκληση, αυθορμητισμό και αμεσότητα με το κοινό. Οι πίνακές της Κίτσου εμφανίζουν έντονα αυτή την εξπρεσιονιστική διάθεση και περιλαμβάνουν αφηρημένες φόρμες. Χρησιμοποιεί μικτή τεχνική, εντάσσοντας διάφορα υλικά στη σύνθεση. Συμμετείχε σε ατομικές ή ομαδικές ζωγραφικές εκθέσεις, κυρίως στην Ολλανδία, και επέστρεψε μόνιμα το 2001 στην Ελλάδα, ασχολούμενη με το θέατρο. Τα τελευταία δύο χρόνια είναι καλλιτεχνική διευθύντρια στο Μεσαιωνικό - Βυζαντινό Φεστιβάλ ‘’Αλεξιάδα’’ του Δήμου Καστοριάς[18].

                Σε νεώτερες εποχές αναδείχθηκαν και αναδεικνύονται μια σειρά από αξιόλογους εικαστικούς καλλιτέχνες  στην πόλη και την περιοχή της Καστοριάς. Είτε σταδιοδρομούν επαγγελματικά είτε ασχολούνται ερασιτεχνικά, όλοι τους έχουν συμμετάσχει σε εκθέσεις στην Καστοριά και σε πολλές ακόμη ελληνικές πόλεις, ενώ κάποιοι έχουν παρουσιάσει τα έργα τους και στο εξωτερικό. Στους εικαστικούς (ζωγράφους, γλύπτες, αγιογράφους) που κατάγονται ή ζουν σήμερα στην περιοχή της Καστοριάς συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων οι: Κωνσταντίνος[19] και Αργύριος Ρήμος[20], Δημήτρης Ιωαννίδης[21], Κωνσταντίνος Ζαπονίδης, Μερόπη Σωτηροπούλου - Μάγγελ[22], Νίνα και Δωροθέα Χαρίτωνος, Βασίλης Χατζηπαναγιώτου, Ελένη Τσίρη, Μαρία Γκάγκα - Πανταζή, Αθηνά Νουρτζοπούλου[23], Κωνσταντίνος Λάκης[24], Θεοχάρης Σκαπέρδας,  Μαρία Στεργίου, Ουρανία Σκορδά, Αργυρώ Ιντζίδου, Βασιλική Ρωμανίδου, Χρήστος Λιάνος, Αναστασία Λιάπη, Ελευθερία Πρωτόγερου, Φιλοκτήμων Κατσανόπουλος, π. Γεώργιος Χουζούρης, Ζαχαρίας Αγγλογάλλος, Ιωάννα Ναούμ, Ιωάννης Μουτίδης, Χρήστος Μπασακύρος, Χρήστος Σολομίδης, Μαρία Τοτού, Μάρκος Ντέμκας, Βαγγέλης Σταυρόπουλος. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι πρωτεύοντα ρόλο στα εικαστικά δρώμενα της πόλης διαδραμάτισε τις τελευταίες δεκαετίες η γκαλερί και οι ετήσιες εκθέσεις που διοργανώνει ο Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος ‘’Αρμονία’’.

Δ. Χαρίτωνος, Καΐκι, 1999, λάδι σε καμβά

Α. Ρήμος, Τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι, 2012,
πλαστικό και ακρυλικό σε καμβά

Κ. Ζαπονίδης, Of fire and ice (τρίπτυχο), 2012, μικτή τεχνική

Κ. Λάκης, Επιτάφιος Θρήνος, 2013, λάδι σε καμβά

                                    Σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες / Modern kastorian fine artists




* Ευχαριστούμε τους εικαστικούς Κ. Ζαπονίδη, Δ. Ιωαννίδη, Τ. Κίτσου, Κ. Λάκη, Α. Ρήμο, Ι. Σαχίνη και Δ. Χαρίτωνος για τη συνεισφορά τους.



πηγές εικόνων
συλλογή Pace/McGill Gallery, New York, USA
συλλογή ΜοΜΑ, New York, USA
συλλογή National Gallery of Art Sculpture Garden, Washington D.C, USA
D. Maffia (επιμ), Ducas Sachinis: Monografia, Galleria d’ Arte Internazionale, Firenze, 1976
Συλλογικό (επιμ) Δ. Κομίνη-Διαλέτη / Ε. Ματθιόπουλος / Λ. Ορφανού / Α. Ραγιά), Λεξικό ελλήνων καλλιτεχνών: ζωγράφοι, γλύπτες, χαράκτες (16^ος - 20^ος αι), τ. 1-4, Μέλισσα, Αθήνα, 1997
A.A Giani (κειμ), Ioannis Sachinis, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καστοριάς, 2006 
Χ. Τζημάκας, Εικαστικές δημιουργίες, Θεσ/νίκη, 2009

αρχείο Κ. Ζαπονίδη

αρχείο Τ. Κίτσου
αρχείο Κ. Λάκη
αρχείο Α. Ρήμου
αρχείο Ι. Σαχίνη
αρχείο Δ. Χαρίτωνος
προσωπικό αρχείο
papachristos-andreas.com
giovanopoulos.com
valeursdart.com
panoramio.com

---

[1]   Σ. Λυδάκης, Οι έλληνες ζωγράφοι. Η ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής (16^ος - 20^ος αι), Μέλισσα, Αθήνα, 1976, σ. 499

    Συλλογικό (επιμ. Δ. Κομίνη-Διαλέτη / Ε. Ματθιόπουλος / Λ. Ορφανού / Α. Ραγιά), Λεξικό ελλήνων καλλιτεχνών: ζωγράφοι, γλύπτες, χαράκτες (16^ος - 20^ος αι), τ. 4, Μέλισσα, Αθήνα, 1997, σ. 98    

[2]  L. Samaras, Samaras album: Autointerview, autobiography, autopolaroid, Whitney Museum of American Art / Pace Editions inc, New York, 1971

     B. Rose, Barbara Rose interviews Lucas Samaras, Pace Gallery Publications, 1978

     ο.π, Λεξικό, 1997, τ. 4, σ. 132-134

     Κ. Κοσκινά, Λουκάς Σαμαράς: Εκκεντρικός ανανεωτής της τέχνης, ΔΟΛ, Αθήνα, 2009

[3] L. Samaras / G. Constance / J. Glenn, Lucas Samaras: Sketches, drawings, doodles and plans, H.N Abrams, New York, 1987

[4]  L. Samaras / J.C Seigfried, Lucas Samaras’ Boxes, Museum of Contemporary Art, Chicago, 1971

     D. Vanderlip / T. McEvilley, D. Kuspit / R. Smith, Lucas Samaras:Objects and subjects (1969-1986), Abbeville Press, New York, 1988

[5]  L. Samaras / B. Lifson, Samaras: Photographs 1969-1986, Aperture, New York, 1987

     M. Prather / D. Kuspit, Unrepetant Ego: The self-portraits of Lucas Samaras, Whitney Museum of American Art, New York, 2003

[6]  Lucas Samaras: Photoflicks (imovies), Photofictions (A to Z), Pace Wildenstein, New York, 2005

[7]   Ανδρέας Παπαχρίστος (Κατάλογος έκθεσης), Υπουργείο Πολιτισμού / ΕΠΜΑΣ, Αθήνα, 1989

      Papachristos Andreas (Kiallitasi katalogus) (ουγγρ), Vigado Galeria, Budapest, 1991

      Ανδρέας Παπαχρίστος: Γλυπτική 1960-1990, Δήμος Θεσσαλονίκης / Δημοτική Πινακοθήκη, Θεσ/νίκη, 1993   

      ο.π, Συλλογικό, Λεξικό, 1997, τ. 3, σ. 460, 461      

      www.papachristos-andreas.com

[8]  εφ. Οδός (Καστοριάς), φ. 331 (8.12.05)

      Χ. Τζημάκας, Εικαστικές δημιουργίες, Θεσ/νίκη, 2009

      Συλλογικό, Αφιέρωμα τιμής και μνήμης στον Χρυσόστομο Τρ. Τζημάκα, Σύνδεσμος Βογατσιωτών  

Θεσ/νίκης ‘’Ο Άγιος Κωνσταντίνος’’, Θεσ/νίκη, 2012

[9]  C. Christou, Greek artists abroad, Ministry of Foreign Affairs / Department for Greeks Abroad, Athens, 1988, σ. 223

      ο.π, Συλλογικό, Λεξικό, 1997, σ. 283

      www.giovanopoulos.com

[10]  ο.π, Συλλογικό, Λεξικό, 1997, τ. 4, σ. 461      

[11]  E. Benezit, Dictionnaire critique et documentaire des peintre, sculpteurs, dessinateurs et graveurs (γαλ), t. 3, Grund, Paris, 1976, s. 646 

        ο.π, Λυδάκης, Οι έλληνες γλύπτες, 1981, σ. 319

       I. Jianou / G. Xuriguera / A. Lardera, La sculpture moderne en France depuis 1950 (γαλ), Arted Editions d’ Art, Paris, 1982, σ. 117

        ο.π, Christou, Greek artists abroad, 1988, σ. 45, 46

        ο.π, Συλλογικό, Λεξικό, 1997, τ. 1, σ. 397

[12]  ο.π, Λυδάκης, Οι έλληνες γλύπτες, 1981, σ. 327

        ο.π, Συλλογικό, Λεξικό, 1997, τ. 1, σ. 446

        Sinteze conteporare: Corpul in Arta Balkanika (Catalog expositie) (ρουμ), Brumar, Timisoara, 2013

[13]  M. Debergh, K. Vasili: L’ art sous toutes les formes (γαλ), Paris, 1993

        Peintres et sculpteurs Grecs de Paris (Catalogue de l'exposition) (γαλ), Maison de’l Europe, Paris, 1994

        ο.π, Λεξικό, 1997, τ. 2, σ. 161, 162     

[14]  Catalogo internazionale Bolaffi d’ arte moderna (ιταλ), No 10, G. Bolaffi Editore, Torino, 1975

        Catalogo internazionale Bolaffi d’ arte moderna (ιταλ), No 11, G. Bolaffi Editore, Torino, 1976 

        D. Maffia (επιμ), Ducas Sachinis: Monografia, Galleria d’ Arte Internazionale, Firenze, 1976
[15] εφ. Μακεδονία, φ. 28967 (19.1.2011)

[16]  Catalogo internazionale Bolaffi d’ arte moderna (ιταλ), No 11, G. Bolaffi Editore, Torino, 1976 

        A.A Giani (κειμ), Ioannis Sachinis, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καστοριάς, 2006 

[17]  ο.π, Λεξικό, 1997, τ. 1, σ. 363     

[18]  17 Hellenen Artists (Exhibition catalogue), BIZA, The Hague, 1989

        ο.π, Λεξικό, 1997, τ. 2, σ. 207    

        www.mbfok.gr

[19]   www.painter-rimos.tripod.com

[20]   www.rimosargiriosartgallery.blogspot.gr

[21]   Δ. Ιωαννίδης, Υστερόγραφα του προηγούμενου αιώνα, Θεσ/νίκη, 2000

         Δ. Ιωαννίδης, Μια Καστοριά σαν ζωγραφιά, Καστοριά, 2006

[22]  Μ. Σωτηροπούλου - Μάγγελ, Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και κάπου ήταν, Καλυψώ, 2004

        Μ. Σωτηροπούλου - Μάγγελ, Η αγάπη και ο χρόνος, Ζήτη, Αθήνα, 2011

[23]  Π. Τσολάκης, Αθηνά Νουρτζοπούλου: Κριτική στο έργο της ζωγράφου, ανέκδοτη ανακοίνωση σε ημερίδα των εκδηλώσεων ‘’100 χρόνια ιστορικές περιηγήσεις: 1912 Χρούπιστα - 2012 Άργος Ορεστικό’’ (7.10.2012)

[24]   www. artklak.blogspot.gr