Ο Νεολιθικός Οικισμός Κολοκυνθούς

Η θέση του Νεολιθικού Οικισμού Κολοκυνθούς

     Η εικόνα της περιοχής και των ανθρώπων που κατοικούσαν σε αυτή κατά τη Νεολιθική Εποχή, έγινε γνωστή κυρίως μέσα από τις ανασκαφές του Λιμναίου Οικισμού Δισπηλιού.Επίσης, τα τελευταία χρόνια όλο και πιο γνωστός γίνεται ο Νεολιθικός Οικισμός της Αυγής, μιας και ανασκαφές σε αυτόν πραγματοποιούνται τα τελευταία 8 χρόνια, φέρνοντας στο φως σπουδαία ευρήματα. Όμως, την ίδια περίπου περίοδο που εντοπίστηκε η θέση στην Αυγή, ήρθε στο φως ακόμη μια νεολιθική εγκατάσταση 1 χλμ. ανατολικά του χωριού Κολοκυνθού, και 200μ. από τον βόρειο κλάδο του Αλιάκμονα (Λαδοπόταμος). Η θέση αυτή παραμένει παντελώς άγνωστη και αν εξαιρέσει κανείς μια πρόχειρη εξάμηνη ανασκαφή μετά την ανακάλυψή της, δεν έχουν πραγματοποιηθεί άλλες έρευνες, αντιθέτως το αρχαιολογικό τοπίο υπέστη σοβαρές καταστροφές και αλλοιώθηκε σημαντικά.     

Άγνωστα κάστρα της περιοχής

     Εκτός από τους σχετικά γνωστούς περιτειχισμένους οικισμούς της περιοχής κατά την Αρχαιότητα, την Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Εποχή, δηλαδή την Καστοριά, την Διοκλητιανούπολη και το Δισπηλιό, εντοπίστηκαν κατά καιρούς τα ίχνη και άλλων μικρών κάστρων. Οι πλειοψηφία τους παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό και οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε αυτά είναι υποτυπώδεις και συνεχίζουν να χάνονται από τη βλάστηση και άλλες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Οι μοναδικοί ερευνητές που ασχολήθηκαν με το θέμα είναι ο Α. Κεραμόπουλος την δεκαετία του '30 και σε νεότερα χρόνια ο Ν. Μουτσόπουλος. Αν και είναι γνωστά στους αρχαιολογικούς φορείς, έγιναν ελάχιστες δοκιμαστικές ανασκαφές και η χρονολόγησή τους καθίσταται αρκετά δύσκολη, μιας και δεν σώζονται πολλά ίχνη, αλλά σίγουρο είναι ότι επεκτείνεται από τα χρόνια του αρχαίου Μακεδονικού Κράτους των Ορεστών έως το τέλος της Βυζαντινής Εποχής. Φυσικά, δεν μιλάμε για μεγάλα κάστρα, μάλλον περισσότερο για ορεινά πολίσματα (oppidum), προμαχώνες και καταφύγια, όπου κατεύφευγαν οι ντόπιοι σε περίοδο επιδρομών.

     Όλα είναι κτισμένα σε δυσπρόσιτες θέσεις που ελέγχουν τα περάσματα στο περίκλειστο από βουνά οροπέδιο της Καστοριάς. Ένα τέτοιο πέρασμα είναι και η κοιλάδα που ακολουθεί ο ρους του Αλιάκμονα στα ΝΑ του σημερινού νομού, στην περιοχή Κωσταραζίου-Βογατσικού. Δίοδοι από βορρά είναι η κοιλάδα του Λαδοποτάμου,  στην περιοχή των Κορεστείων και η ορεινή διάβαση της Βίγλιστας ΒΔ. Δυτικά, υπάρχουν ο αυχένας κοντά στην Διποταμία και η δύσβατη και στενή διαδρομή που ακολουθεί την ροή του Αλιάκμονα προς τις πηγές του και του Σαραντάπορου. Ανατολικά, η μοναδική  διάβαση, στρατηγικής σημασίας, είναι αυτή της Κλεισούρας.

Φωτογραφίες του Μεσοπολέμου (μέρος 1ο)

Αγωγοί ύδρευσης πριν την τοποθέτησή τους (1927)