Ο Μακεδονικός Αγώνας (μέρος 4ο) : Πανόραμα μαχών και αγωνιστών (χάρτες και πίνακες)

Μάχες      

     Παρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι κυριότερες μάχες του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή της Καστοριάς το διάστημα 1904-1908. Αντιπαρατίθενται οι δυνάμεις Ελλήνων, Βουλγάρων κομιτατζήδων και Οθωμανών σε κάθε μάχη, όπως προκύπτουν από τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού και διάφορα απομνημονεύματα αγωνιστών. Αναφέρονται οι απώλειες κάθε πλευράς, χωρίς όμως να αναφέρονται οι τραυματίες και οι αιχμάλωτοι. Τέλος, δίνονται σχεδιαγράμματα των βασικών μαχών που προέρχονται πάλι από τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ. Όλες οι ημερομηνίες είναι με το παλιό ημερολόγιο.

Οι κυριότερες μάχες των ελληνικών σωμάτων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα στην Καστοριά (1904-1908)
Έτος	Μάχη	Ελληνικές Δυνάμεις	Βουλγαρικές Δυνάμεις	Οθωμανικές Δυνάμεις	Νεκροί
1904	Τριγώνου (Όστιμας) 16.09.1904	Καούδης  13 παπα-Σταύρος  ? Τσάμης	Μήτρο Βλαχος  100 Κερσάκωφ	-	Ε     -  Β     9
	γάμος Σκλήθρου (Ζέλενιτς) 13.11.1904	Κατεχάκης  25 Καούδης  11 Βρανάς  6 Πούλακας  5	Αντρέεφ Μεσκάρωφ	-	Ε     -  Β    13
	Ανταρτικού (Ζελόβου) 30.11.1904	Κατεχάκης  25 Καούδης  11	Μήτρο  Βλάχος  70 Κερσάκωφ	-	Ε    -  Β   12
	Αγ. Ηλία (Λιμπισόβου) 4.12.1905	Τσόντος-Βάρδας 40	Κωστάντωφ  4	-	Ε  -  Β  9
1905	Πισοδερίου 21.3.1905	Μαργαρίτης  ?	?	-	Ε    3  Β   17
	Βασιλειάδας (Ζαγορίτσανης) 25.03.1905	Τσόντος-Βάρδας 35 Δούκας  62 Γύπαρης  30 Μακρής  22 Καραβίτης  13 Καούδης  10 Κουκουλάκης  9  Πούλακας  5 Γκούτας  ?	?	-	Ε    -  Β   62
	Κουρί Γέρμα 13.4.1905	Φραγκουδάκης  7 Μαργαρίτης  ?	-	?	Ε   1  Ο  -
	Δροσοπηγής (Μπελκαμένης) 17.4.1905	Καλομενόπουλος 115 Βρανάς  6	-	200	Ε   6  Ο  ?
	Μουρικίου 21.4.1905	Κατεχάκης  45 Μάνος  70 Γύπαρης  30	-	300	Ε   3  Ο  ?
1906	Καστανόφυτου (Οσνίτσανης) 7.5.1906	Βλαχάκης  85 Κόκκινος	Μήτρο Βλάχος 100 Κυριάζος	750	Ε  24  Β   9  Ο 142
	Ασπρογείων (Στρέμπενου) 28.5.1906	Βολάνης  47 Κανελλόπουλος  19 Γύπαρης  15 Δικώνυμος  ? Κοροπούλης  ?	-	1500	Ε   15  Ο 200
	Σκιερού (Λουβράδων) 5.9.1906	Μάνος  23	Κυριάζος  28	-	Ε  ?   Β  ?
1907	Φούφα (Παλαιοχωρίου) 8.5.1907	Παπαδάς  35 Φαληρέας  25	?	-	Ε  7  Β  8
	Βέρμπιστας 13.6.1907	Φαληρέας  30 Παπαβιέρος  40 Θειάφης  40	-	?	Ε   11  Ο  70
	Πτελέας (Γκρέντσης) 3.7.1907	Τόμπρας  40 Πλατανιάς  ?	Κερσάκωφ  ?	-	Ε   ?  Β  20
	Καλογερικού Γέρμα 16.7.1907	Τσοτάκος  45 Φαληρέας  9	-	?	Ε  23  Ο  ?
1908	Ιεροπηγής (Κωστενετσίου) 13.5.1908	Μακρής  60 Παπαλουκάς ?	Μαρκόφσκι ?	-	Ε   1  Β  30
	Βυσσινιάς 25.5.1908	Μακρής  59 Ανδριανάκης ?	?	10	Ε   4  Β  13  Ο  ?

Η Μάχη του Ανταρτικού (Ζελόβου) /30.11.1904

     Στην κορυφή Γιάμισε δυτικά του ανταρτικού είχαν συγκεντρωθεί οι συνασπισμένες δυνάμεις Μήτρο Βλάχου και Κερσάκωφ, προκαλώντας τα σώματα Κατεχάκη και Καούδη που στάθμευαν μέσα στο χωριό. Αυτοί προσπάθησαν να περικυκλώσουν τους Κομιτατζήδες, που ήταν περίπου διπλάσιοι σε δύναμη. Ο Καραβίτης με 6 άτομα κινήθηκε βόρεια και μετά δυτικά προς την κορυφή Κόφιλο, αλλά έγινε αντιληπτός. Ο Γύπαρης κινήθηκε αντίστοιχα νότια προς τον αυχένα Περβόλι,ώστε να ανακόψει μια υποχώρηση των Βουλγάρων προς τις Πρέσπες. Ο Σημανίκας βρισκόταν ανατολικά του Ανταρτικού για να εμποδίσει την εμπλοκή οθωμανικών σωμάτων από το Μακροχώρι. Η υπόλοιπη δύναμη Κατεχάκη και Καούδη επιτέθηκε μετωπικά. Τελικά,οι πυροβολισμοί προσέλκυσαν άμεσα τα οθωμανικά αποσπάσματα από Μακροχώρι και Πισοδέρι,που παρενέβησαν δρώντας ουσιαστικά υπερ των Βουλγάρων, καθώς μέχρι εκείνο το σημείο μετρούσαν 12 νεκρούς (24 αναφέρονται αλλού), ενώ τα ελληνικά σώματα μόνο ένα τραυματία. Αυτή ήταν η δεύτερη συνεχόμενη νίκη εναντίον των Κομιτατζήδων μετά αυτή στο Τρίγωνο.

Η Μάχη της Βασιλειάδας (Ζαγορίτσανης) / 25.3.1905  

     Τα ενωμένα σώματα Τσόντου-Βάρδα, Δούκα (Μάλλιου), Καούδη, Γύπαρη, Μακρή, Γκούτα και Κουκουλάκη  αποφάσισαν την επίθεση στην Βασιλειάδα, λόγω του γεγονότος ότι πολλοί κάτοικοί της συμμετείχαν στο σώμα του Αντρέεφ (Κόλε) που πυρπόλησε το προηγούμενο διάστημα την Μονή Τσιριλόβου. Συγκεντρώθηκαν στη Μονή Αγ. Αναργύρων, όπου δέχτηκαν τα σώματα Καραβίτη και Πούλακα και έφτασαν τους 180-200 ένοπλους. Στις 03.00 το βράδυ κύκλωσαν το χωριό και ομάδα του σώματος Δούκα εισήλθε, ώστε να συλλάβει τον πρόεδρο. Αυτός αρνήθηκε να τους ακολουθήσει και ευθής ξεχύθηκε στο χωριό όλη η δύναμη με ήχους από σάλπιγγες. Στην ήδη κατεστραμμένη από το  Ίλιντεν Βασιλειάδα βρισκόταν ικανός αριθμός Κομιτατζήδων που αντιστάθηκαν, αλλά και πολλοί άμαχοι που δολοφονήθηκαν και αυτοί. Έγινε χρήση βομβών και πυρπολήθηκαν αρκετές οικίες. Στις 09.00 το πρωί κατεύθασε οθωμανικός στρατός από την Κλεισούρα και τα ελληνικά σώματα αποτραβήχτηκαν στο ύψωμα Σούμπρετς βόρεια, παίρνοντας μερικούς αιχμαλώτους που εκτέλεσαν τελικά. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών σε Βασιλειάδα και Σούμπρετς ανήλθε στους 62, μεταξύ των οποίων και μερικοί πατριαρχικοί. Τα ελληνικά σώματα απέφυγαν με ελιγμό τους Τούρκους και έφτασαν στον Γέρμα, όπου διασπάστηκαν.

Η Μάχη του Μουρικίου / 21.4.1905

     Τα σώματα Κατεχάκη, Γύπαρη και Μάνου (Βέργα) είχαν συγκεντρωθεί έξω από τη Βλάστη, όπου έγιναν αντιληπτοί από εξαρχικούς χωρικούς. Στην συνέχεια κινήθηκαν προς το Λέχοβο, διανυκτερεύοντας στην κορυφή του όρους Μουρίκι. Εν τω μεταξύ οι εξαρχικοί πρόδωσαν το σώμα στους Οθωμανούς και ομάδα στρατού 100 ατόμων προσέβαλε την θέση των Ελλήνων. Η ομάδα Γύπαρη κατάφερε να περικυκλώσει τους Τούρκους και παρά την ενίσχυση με 200 ακόμη άτομα, δέχθηκε πολύ μεγάλες απώλειες και τράπηκε σε φυγή. Οι νεκροί των Ελλήνων ήταν 3, ενώ των Τούρκων ανήλθαν σε δεκάδες. Η μεγάλη αυτή νίκη θορύβησε τους Τούρκους, οι οποίοι τις επόμενες μέρες συγκέντρωσαν στρατό 1500 ατόμων καταδιώκοντας τα ελληνικά σώματα, που κατέφυγαν νότια.

Η Μάχη του Καστανόφυτου (Οσνίτσανης) / 7.5.1906

     Στις αρχές Μαΐου 1906 το σώμα Βλαχάκη (Λίτσα) που βρισκόταν στα Καστανοχώρια πήρε εντολή να επιτεθεί στον οικισμό Καστανόφυτο, όπου βρισκόταν τα σώματα των κομιτατζήδων Μήτρο Βλάχου και Κυριάζου. Το σώμα 85 ατόμων συγκεντρώθηκε στη Μονή Αγ. Αθανασίου Ζηκοβίστης και χωρίστηκε σε 6 τμήματα, υπο τους Βλαχάκη, Π. Πετροπουλάκη, Βλάχου, Μπαϊρακτάρη, Χριστόπουλο και Κόκκινο. Ο Βλάχος κινήθηκε προς το Πετροπουλάκι για αντιπερισπασμό στα τουρκικά στρατεύματα, οι Μπαϊρακτάρης και Χριστόπουλος κάλυψαν την κορυφή μεταξύ Σκιερού και Καστανόφυτου, ο Π. Πετροπουλάκης τοποθετήθηκε μεταξύ Κ. Περιβολίου και Καστανόφυτου, ενώ Βλαχάκης μαζί με τον υπαρχηγό του Λ. Πετροπουλάκη και τον Κόκκινο επιτέθηκαν στο χωριό από νότο. Στις 04.00 το πρωί ξεκίνησε η επίθεση και οι Κομιτατζήδες είχαν οχυρωθεί σε οικίες του χωριού. Ήδη είχαν εξοντώσει 9 χωρίς απώλειες, μέχρι την εμφάνιση ισχυρού τούρκικου στρατεύματος 750 ατόμων. Έκτοτε, οι Κομιτατζήδες διέφυγαν και η ακολουθείσα μάχη με τον οθωμανικό στρατό επέφερε 24 νεκρούς (μεταξύ των οποίων Βλαχάκης και Λ. Πετροπουλάκης) και 11 τραυματίες. Το υπόλοιπο σώμα διέφυγε με νέο αρχηγό τον Κόκκινο.

Η Μάχη της Βέρμπιστας / 13.6.1907

     Στις αρχές Ιουνίου του 1907 τα σώματα Φαληρέα (Ζάκα), Παπαβιέρου (Γκούρα) και Θειάφη (Φλάμπουρα), συνολικού αριθμού 110 ανδρών, είχαν συγκεντρωθεί στη Βλάστη και κινήθηκαν βόρεια να επιτεθούν στην Οξυά. Στις 13 Ιουνίου κατέλυσαν στα υψώματα Βέρμπιστα και Σούμπρετς, ανάμεσα από την Κλεισούρα, την Βασιλειάδα και το Λέχοβο και έγιναν αντιληπτά από τουρκικά αποσπάσματα, που περικύκλωσαν την τοποθεσία από τρεις πλευρές. Νωρίτερα, ομάδα προκάλυψης στο ρέμα Ράκε κοντά στο Λέχοβο είχε συγκρουσθεί με τουρκικό στράτευμα 50 ατόμων. Οι Έλληνες δεν είχαν την πρόθεση να έλθουν σε ανοιχτή σύγκρουση μιας και καταλάβαιναν την αδυναμία της θέσης τους, ενώ οι αντίπαλοι ήταν πολλαπλάσιοι. Διεξήχθη μάχη με 11 νεκρούς (μεταξύ των οποίων ο Κ. Μουρίκης) και 4 τραυματίες από τους Έλληνες, και 70 νεκρούς Τούρκους. Τελικά, τα ελληνικά σώματα απεγκλωβίστηκαν και τράπηκαν σε φυγή βόρεια.

Η Μάχη του Καλογερικού Γέρμα / 16.7.1907

     Τον Ιούλιο του 1907 αφίχθη στο Βογατσικό το σώμα Τσοτάκου (Γέρμα) και συναντήθηκε με τον Φαληρέα και το ολιγομελές σώμα του. Κινήθηκαν βόρεια και στις 12 Ιουλίου διανυκτέρευσαν στο εξωκκλήσι του Αγ. Γεωργίου πάνω από το χωριό. Η παρουσία τους είχε γίνει γνωστή στους Τούρκους από προδοσία, οι οποίοι περικύκλωσαν όλο το βουνό από την πλευρά του Κωσταραζίου, του Βογατσικού, του Γέρμα και της Κορησού. Μια μικρή ομάδα κατέφυγε στα Καστανοχώρια διαβαίνοντας τον Αλιάκμονα, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν αρχικά σε ένα σπήλαιο και μετά σε μια δασωμένη χαράδρα μεταξύ Γέρμα και Κορησού. Η λανθασμένη πληροφορία ότι οι Τούρκοι είχαν αποσυρθεί οδήγησε τους οπλαρχηγούς προς ΝΑ και τότε δέχτηκαν την επίθεση από πολυάριθμα στρατεύματα στη τοποθεσία Καλογερικό. Η θέση των Ελλήνων ήταν εξαιρετικά δυσμενής, καθώς βρισκόταν μέσα σε μία χαράδρα περικυκλωμένοι από κάθε κατεύθυνση. Οι νεκροί ανήλθαν στους 24 (μεταξύ των οποίων ο Τσοτάκος και ο υπαρχηγός του Τσιμπίδαρος), τραυματίστηκαν 11 που αιχμαλωτίστηκαν και μόνο μια μικρή ομάδα 8 ατόμων με τον επίσης τραυματία Φαληρέα διέφυγε νότια.

Η Μάχη της Ιεροπηγής (Κωστενετσίου) / 13.5.1908 και η Μάχη της Βυσσινιάς / 25.5.1908

     Τον Μάϊο του 1908 τα σώματα Δικώνυμου-Μακρή και Παπαλουκά είχαν συγκεντρωθεί στον Πολυάνεμο ώστε να πλήξουν τον εξαρχικό οικισμό Ιεροπηγή. Οι περισσότεροι βοεβόδες της περιοχής είχαν εξοντωθεί τα προηγούμενα χρόνια και στο χωριό υπήρχε μια ομάδα υπο τον Ν. Μαρκόφσκι. Τη νύχτα 12-13 Μαΐου περικύκλωσαν τον οικισμό από τη μεριά του Δενδροχωρίου και του Αγ. Δημητρίου και επιτέθηκαν. Πυρπόλησαν 20 οικίες και σκότωσαν 30 Κομιτατζήδες και εξαρχικούς αμάχους, ενώ τα δικά τους θύματα ήταν 2 και οι τραυματίες 4. Μετά την επίθεση το σώμα Παπαλουκά αποχωρίστηκε και τουρκικά στρατεύματα καταδίωξαν τον Μακρή στο Τρικλάριο, τις Πρέσπες και το Βίτσι. Αψιμάχησε με Τούρκους κοντά στην Οξυά Πρεσπών και κατέφυγε κοντά στο Βαψώρι. Εκεί, σχεδίαζε να επιτεθεί αλλά η παρουσία ισχυρού τουρκικού αποσπάσματος τον έστρεψε προς τη Βυσσινιά, όπου  υπήρχε φρουρά περίπου 10 Τούρκων. Μαζί με το σώμα Ανδριανάκη επιτέθηκαν στις 25 Μαΐου στο χωριό και αντιμετώπισαν τα πυρά των εντός ευρισκομένων Κομιτατζήδων και της τουρκικής φρουράς. Πυπόλησε 20 οικίες και σκότωσε 13 Κομιτατζήδες (αλλού αναφέρονται 30) και εξαρχικούς  χωρικούς, ενώ τα θύματα των Τούρκων είναι άγνωστα. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 4 νεκροί. Από εκεί το σώμα Μακρή πορεύθηκε προς την Δροσοπηγή, το Φλάμπουρο και μαζί με τους Γερογιάννη και Περδίκκα επιτέθηκαν στις Λεπτοκαριές, σκοτώνοντας 6 Κομιτατζήδες. Τέλος, κινήθηκε στον Πολυπόταμο, τα Άλωνα, το Πισοδέρι, τον Ακρίτα, τις Πρέσπες και έδρασε μέχρι το τέλος του αγώνα στο όρος Βαρνούντας. 

Αγωνιστές

     Στον πρώτο κατάλογο αναφερονται οι αρχηγοί σωμάτων που έδρασαν κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, βάσει του καταλόγου των Μακεδονομάχων του Γενικού Επιτελείου Στρατού και της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού. Ο κατάλογος δεν είναι ο συνολικός, καθώς απομονώθηκαν μόνο αυτοί που έδρασαν για οποιοδήποτε διάστημα στην Καστοριά. Δεν μπορούσαν να αναφερθούν φυσικά οι επόμενες βαθμίδες, δηλαδή οι οπλαρχηγοί Α΄και Β΄Τάξης, οι Ομαδάρχες και οι εκατοντάδες εθελοντές Οπλίτες.

Κατάλογος ελλήνων αρχηγών σωμάτων που έδρασαν στην Καστοριά (1904-1908)
Γενικοί αρχηγοί
Αγωνιστής	Βαθμός	Καταγωγή	Θάνατος
Κατεχάκης Γεώργιος (Ρούβας)	Ανθυπολοχαγός	Πόμπια Ηρακλείου
Μελάς Παύλος (Μίκης Ζέζας)	>>	Αθήνα	Μελάς Καστοριάς 13.10.1904
Τσόντος Γεώργιος (Βάρδας)	>>	Ασκύφου Χανίων
Αρχηγοί σωμάτων
Αγωνιστής	Βαθμός	Καταγωγή	Θάνατος
Αργυρόπουλος Κίμων	Σημαιοφόρος
Βλαχογιάννης Γεώργιος (Οδυσσέας)	Λοχαγός	Ναύπακτος
Βλαχάκης Αντώνιος (Λίτσας)	Ανθυπολοχαγός	Μυρσίνη Λακωνίας	Καστανόφυτο Καστοριάς 7.5.1906
Βολάνης Γεώργιος	Ιδιώτης	Λάκκοι Χανίων
Γαϊτατζής Δούκας (Ζέρβας)	>>	Σέρρες
Γύπαρης Παύλος	>>	Ασή Γωνιά Ρεθύμνου
Δικώνυμος Γεώργιος (Μακρής)	>>	Καλλικράτης Χανίων
Δούκας Στέφανος (Μάλλιος)	Ανθυπολοχαγός	Κορυτσά
Ζήρας Γεώργιος	>>
Θειάφης Ευστάθιος (Φλάμπουρας)	Λοχαγός
Καλομενόπουλος Νικόστρατος (Νίδας)	Λοχαγός	Σύρος
Καούδης Ευθύμιος	Ιδιώτης	Καλλικράτης Χανίων
Καραβίτης Ιωάννης	>>	Ανώπολη Χανίων
Κλείδης Στυλιανός		Αγκουσελιανά Ρεθύμνου
Κλείτος Παναγιώτης (Κλεισούρας)	Ανθυπολοχαγός
Κονδύλης Γεώργιος	Επιλοχίας	Προυσός Ευρυτανίας
Λεόντιος Διονύσιος (Βέϊκος)	Αξιωματικός Στρατ. Δικαιοσύνης	Ζάκυνθος
Μάνος Πέτρος (Βέργας)	Υπολοχαγός	Χανιά
Νικολούδης Εμμανουήλ	Ιδιώτης	Λάκκοι Χανίων
Πανουσόπουλος Βασίλειος (Τρομάρας)	Ανθυπομοίραρχος
Παπαβιέρος Δημήτριος (Γκούρας)	Υπολοχαγός	Μαυρολιθάρι Φθιώτιδας
Παπαδάς Ζαχαρίας (Φούφας)	Ανθυπολοχαγός	Πλατανίτσι Αρκαδίας	Φούφας Κοζάνης 8.5.1907
Παπαλουκάς Λουκάς (Ρουμελιώτης)	Ανθυπολοχαγός	Ελάτεια Φθιώτιδας
Πηχεών Φιλόλαος (Φιλώτας)	Ανθυπίλαρχος	Καστοριά
Πλατανιάς Νικόλαος (Λαχτάρας)	Ανθυπασπιστής	Γιαννιτσού Φθιώτιδας
Πούλακας Ιωάννης	Ιδιώτης	Θέρισσο Χανίων
Πούλος Κωνσταντίνος (Πλάτανος)	Ανθυπολοχαγός	Πλάτανος Αιτωλοακαρνανίας
Σακελλαρόπουλος Ιωάννης (Ζήριας)	Ιδιώτης
Σκούντρης Εμμανουήλ	Ιδιώτης	Άδελε Ρεθύμνου
Σταυρόπουλος Βασίλειος (Κόρακας)	Λοχίας	Αρτοτίνα Φωκίδας
Τόμπρας Γεώργιος (Ρουπακιάς)	Ανθυπο- φαρμακοποιός	Αϊβαλί
Τσολακόπουλος Χρήστος (Ρέμπελος)	Υπολοχαγός	Ναύπλιο
Τσόντος Μιχαήλ	Ιδιώτης	Ασκύφου Χανίων
Τσοτάκος Νικόλαος (Γέρμας)	Ανθυπολοχαγός	Γέρμα Λακωνίας	Γέρμας Καστοριάς 16.7.1907
Φαληρέας Γρηγόριος (Ζάκας)	>>	Εξωχώρι Μεσσηνίας

     Εδώ αναφέρονται οι εκατοντάδες γηγενείς αγωνιστές που συμμετείχαν κατά οποιαδήποτε ιδιότητα στον Μακεδονικό Αγώνα. Είναι ταξινομημένοι αλφαβητικά ανά οικισμό και περιλαμβάνονται μόνο οι οικισμοί του σημερινού Ν. Καστοριάς. Ο κατάλογος προέρχεται από την εργασία:
 Ι. Κολιόπουλος (επιμ.) / Ι. Μιχαηλίδης / Κ. Παπανικολάου, Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι 1903-1913, ΕΜΣ, University Studio Press, Θεσ/νίκη, 2008
Η εργασία αυτή έγινε πάλι βάσει των καταλόγων του ΓΕΣ και απομνημονευμάτων. Έχουν γίνει κάποιες προσθήκες και κάποιες διορθώσεις.

           

Κατάλογος ελλήνων γηγενών Μακεδονομάχων από την περιοχή της Καστοριάς
Οικισμός	Αγωνιστής	Ιδιότητα	Οικισμός	Αγωνιστής	Ιδιότητα
Αγ. Δημήτριος (Λαμπάνιστα)	Ξ. Αναστασίου	Πράκτορας Γ’	Καστοριά	Παπαντίνας	Οπλίτης
	Α. Γούλιας	Οπλίτης		Φ.Παπαματζάρης	Πράκτορας Β’
	Π. Γούλιος	Πράκτορας Γ’		Γ. Παπαμάρκου	>>
	Θ. Μιχαήλ	>>		Δ. Παπασιδέρης	Πράκτορας Γ’
	Β. Στογιάννου	>>		Μ. Παπατέρπος	>>
	Κ. Χριστοδουλίδης			Α. Παπαχρήστος	Πράκτορας Β’
Αγ. Ηλίας (Λιμπίσοβο)	Ε. Αλεζότι	Εφοροεπίτροπος		Φ. Πηχεών (καπετάν Φιλώτας)	Οπλαρχηγός
	Π. Νικολάου	>>		Δ. Πούλιος	Πράκτορας Γ’
Αγ. Νικόλαος (Τσιρίλοβο)	Αρχιμανδίτης Γρηγόριος Διαμαντίδης	Ηγούμενος Μονής Τσιριλόβου		Δ. Σαχίνης	>>
Αμμουδάρα (Πισιάκι)	Ν. Βασιλείου	Πράκτορας Γ’		Δ. Στρεμπενιώτης (Ρεδιμπέλας)	Οπλίτης
	Σ. Βασιλείου	>>		Σ. Σωτηρόπουλος	Πράκτορας Γ’
	Κ. Γεωργίου (Ντίνας)	>>		Α. Ταβαντζής	Οπλίτης
	Θ. Κυριαζόπουλος	>>		Ν. Τάτσης	>>
Αμπελόκηποι (Σδράλτσι)	Α. Δημητρίου	>>		Χ. Τόκας	>>
	Β. Μπατσέλας	Οπλίτης		Σ. Τουτουντζής	Πράκτορας Α’
Ανθηρό (Μπουχίν)	Α. Λιάμπρος	Πράκτορας Γ’		Χ. Τράντος	Οπλίτης
Άνω Λεύκη (Ζουπάνιστα)	Α. Αποστολίδης	Πράκτορας Β’		Ν. Τσάκαλης	Πράκτορας
	Δ. Αποστολίδης	Πράκτορας Γ’		Π. Φατίστης	Πράκτορας Γ’
	Λ. Αποστολίδης	Οπλαρχηγός		Κ. Φίλιος	>>
	Ν. Αποστολίδης	Οπλίτης		Β. Χατζηπαναγιώτου	Οπλίτης
	Σ. Αποστολίδης	>>		Α. Χαρισιάδης	Πράκτορας Α’
	Χ. Μακρής	>>		Χ. Χασάμπαλης	Οπλίτης
Απόσκεπος	Φ. Θανάσκας (Παπαδημητρίου)	>>	Κερασώνας (Λούτσιστα)	Π. Μήνου	Πράκτορας Γ’
	Α. Λούκαρης	Πράκτορας Γ’		Παπαστέργιος	>>
	Ε. Ουζούνη (Ζήσαινα)	>>	Κλεισούρα	Α. Γεωργιάδης	Ομαδάρχης
	Ζ. Ουζούνης	Πράκτορας Α’		Ι. Καδέλκος	Πράκτορας Γ’
	Ι. Χατζημάγκας	Πράκτορας Γ’		Γ. Κιάντος	Πράκτορας Β’
‘Αργος Ορεστικό (Χρούπιστα)	Α. Αλβανός	Οπλίτης		Κ. Κοκότας	Πράκτορας Γ’
	Δ. Βελσόπουλος	Πράκτορας Β’		Γ. Νάσλας	>>
	Γ. Βέρβερης	Πράκτορας Γ’		Α. Παναγιωτόπουλος	>>
	Μ. Γιαννούσης	Οπλίτης		Δ. Στάγκας (καπετάν Μίζας)	Οπλαρχηγός
	Α. Γκίνης	Πράκτορας Α’		Π. Τσολάκης	Οπλίτης
	Σ. Δοκόπουλος	Οπλίτης		Π. Φανόπουλος	>>
	Α. Ζηκούλης (Κοκοφύνας)	Οπλίτης	Κορησός (Γκόρεντσι)	Α. Αναστασιάδης	Πράκτορας
	Β. Καράτζιος	Οπλίτης		Ν. Αντωνίου	Πράκτορας Α’
	Α. Λιάκος	Πράκτορας Β’		Α. Μιχόπουλος	Οπλίτης
	Σ. Λιάκος	>>		Α. Παπαφιλίππου	Πράκτορας Γ’
	Ν. Μπίζιος	Πράκτορας Γ’		Ν. Στυλιάδης	Οπλίτης
	Α. Νάσκος (Φλώκας)	Πράκτορας Α’		Α. Τσιφόρα	Πράκτορας Γ’
	Αρχιμανδρίτης Σπανός Παπαγιαννάκης	Πράκτορας Β’		Ι. Τσόπρας (Τζέτζος)	Οδηγός
	Ι. Πετρόπουλος	>>		Β. Τσούγγαρης	Οπλίτης
	Θ. Σκοτίδας	Οπλίτης		Ε. Χρηστίδου
	Ι. Σπανός	Πράκτορας Α’	Κοτύλη (Κότελτσι)	Η. Γιάννης	Πράκτορας Γ’
	Ν. Σπανός (καπετάν Απίκραντος)	Οπλαρχηγός		Ε. Ντέτσικας	>>
	Γ. Τζήμας	Πράκτορας Β’		Γ. Ντίνας	>>
	Χ. Τσαούσης	Οπλίτης		Ν. Ντίνας	>>
	Δ. Τσολάκης	Πράκτορας Γ’		παπα-Κοσμάς	>>
	Μ. Τυπάδης	Πράκτορας Β’	Κρανιώνας (Δρανόβενη)	Ι. Λοβάτσης	>>
	Α. Χατζόπουλος	>>		Ν. Λοβάτσης	>>
Ασπροκκλησιά (Μπέλα Τσέρκβα)	Γ. Βασιλείου	>>		Χ. Λοβάτσης	>>
	Α. Γκούρλας	Πράκτορας Γ’		Ν. Παπαμάρκος	>>
	Κ. Μιχαηλίδης	Οπλίτης		Β. Σεκουλίδης	>>
Βασιλειάδα (Ζαγορίτσανη)	Κ. Καραμάτσος	Ομαδάρχης		Κ. Χορταράς	>>
	Α. Μισιάκας	Πράκτορας Γ’	Κρανοχώρι (Δρανίτσι)	Ι. Κουκούλης	Οπλίτης
	Κ. Μισυρλής	>>	Κυψέλη (Ψέλτσκο)	Π. Βάσσος	Πράκτορας Β’
	Χ. Τσουτσούλης	>>		Β. Γεωργίου	Πράκτορας Γ’
Βογατσικό	Ι. Αργυρόπουλος	Πράκτορας Β’		Δ. Κέντρας	>>
	Ι. Βαδραχάνης	Πράκτορας Α’		Γ. Κοσμάς	>>
	Κ. Βαδραχάνης	Πράκτορας Β’		Ν. Κοσμάς	>>
	Ν. Βαδραχάνης	Πράκτορας Γ’		Β. Κώτας	>>
	Σ. Βισβίκης	Οπλαρχηγός	Κωσταράζι	Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γιοβανόπουλος	Ηγούμενος Μονής Κορομηλιάς
	Β. Βλάχος (Βλιώρας)	Οπλίτης		Ζ. Γάβρου	Πράκτορας Γ’
	Κ. Βράκας	Πράκτορας Γ’		Ζ. Γκάβρος	Πράκτορας Α’
	Δ. Γκαρτσαλής	Οπλίτης		Ζ. Ευθυμιάδης	Πράκτορας Γ’
	Δ. Δεληγιάννης	Πράκτορας Γ’		Ν. Κουτούβας	Οπλίτης
	Θ. Ζήσης (Ζάχος)	Πράκτορας Α’		Ι. Κωστωνάρης	Πράκτορας Α’
	Α. Ιατρού	>>		Κ. Μπατσέλας	Πράκτορας Γ’
	Π. Κανδύλας (καπετάν κόκκινος)	Ομαδάρχης		Σ. Νικολάου	Πράκτορας Β’
	Καρανάσος	Πράκτορας		Α. Τσιάτσος	Πράκτορας Γ’
	Α. Καρύδης	Πράκτορας Γ’		Π. Χρυσοστομίδης	>>
	Δ. Κορομήλης	Οπλίτης	Λάγκα	Π. Ευαγγελόπουλος	Πράκτορας Γ’
	Χ. Μίκας	Πράκτορας Β’		Δ. Ζήσου	Πράκτορας Β’
	Κ. Ντόγρας	Οπλαρχηγός		Γ. Κίτσιου	Πράκτορας Γ’
	παπα-Δημήτριος Οικονόμου	Πράκτορας		Ζ. Κίτσιου	>>
	Δ. Οικονόμου (Παπαδήμος)	Πράκτορας Α’		Γ. Κίτσος	Οπλίτης
	Κ. Σιδέρης	Πράκτορας Γ’		Β. Λάγκουρας	Πράκτορας Γ’
	Α. Σιμώτας (Τσιάτσιος)	Οπλίτης		Χ. Λέλλιος	Πράκτορας Α’
	Α. Σταυρίδης	Πράκτορας Β’		Χ. Παναγιώτου	Πράκτορας Γ’
	Α. Τακαντζάς	>>		Παπαγιώργης	>>
	Δ. Τσιτσιπάτης (Κλειούτας)	Οπλίτης		Α. Παπαθανάσης	>>
	Κ. Τσότρας	Πράκτορας Γ’		Πασαγιάννης	>>
	Π. Φερραίος	Οπλίτης		Δ. Πρεμότης	Πράκτορας Β’
Βοτάνι	Β. Γιαννακόπουλος	Πράκτορας Γ’		Σ. Σαμαράς	Πράκτορας Γ’
	Κ. Γιαννής	>>		Κ. Σιδέρης	>>
	Χ. Γιαννουλίδης	>>		Κ. Σωτηρίου	>>
	Ζ. Δημητριάδης	>>	Λακκώματα (Σταρίτσανη)	Μ. Αθανασιάδης	Πράκτορας Γ’
	Β. Ιωάννου	>>	Λαχανόκηποι (Γκόσνο)	Φ. Ρουσέλης	>>
	Ι. Νάνος	>>		Αθ. Σακαβίτης	>>
	Ι. Νικολάου	>>		Αν. Σακαβίτης	>>
	Χ. Παπαδόπουλος	>>		Β. Σακαβίτης	>>
Βράχος (Σκούμτσκο)	Α. Αποστόλου	>>		Γ. Σακαβίτης	>>
	Ε. Βελούκας	>>		Χ. Σακαβίτης	>>
	Α. Βραγγάλας	>>		Χ. Τσαούσης	>>
	Χ. Γιαννούλης	>>	Λιθιά (Κουμανίτσοβο)	Β. Θεοδώρου	>>
	Χ. Γιώτης	>>		Θ. Ευτερπίου	>>
	Ζ. Θεμελής	Οπλίτης		Μ. Ευτερπίου	Πράκτορας Β’
	Ν. Κυριάζος	Πράκτορας Γ’		Κ. Παπαφιλίππου	>>
	Σ. Μέλλιος	>>	Μακροχώρι (Κονομπλάτι)	Μ. Καπετάνου	Πράκτορας Γ’
	Σ. Μπάκης	>>		Ναούμ	Οδηγός
	Χ. Παπαπέτρος		Μαυρόκαμπος (Τσαρνόβιστα)	Δ. Παπαδόπουλος	Πράκτορας Β’
	Γ. Πετρόπουλος	Πράκτορας Β’		Σ. Τσίλης	Οπλίτης
	Ν. Στέργιος	Πράκτορας Γ’	Μαυροχώρι (Μαύροβο)	Χ. Μπίβουλας	Πράκτορας Γ’
Βυσσινιά	Θ. Χρήστου (Ρώμπακας)	Ομαδάρχης		Θ. Ράτζος	>>
Γάβρος (Γκαμπρέσι)	Δ. Αθανασίου	Οπλίτης		Κ. Ταραβάνης	>>
	Δ. Νταλίπης	Οπλαρχηγός	Μελάς (Στάτιστα)	Χ. Καντζάκη	Πράκτορας Γ’
	Φ. Νταλίπης	Οδηγός		Κ. Στεργίου	Οπλίτης
	Παπαμήτρος	>>	Μελισσότοπος (‘Ολιστα)	Γ. Κύρου	Πράκτορας Γ’
Γέρμας (Λόσνιτσα)	Ζ. Δούφλιας	Πράκτορας Α’		παπα-Χρήστος Παπαμιχαήλ	Πράκτορας Β’
	Ζ. Καταραχιάς (Τζήκας)	Πράκτορας	Μεταμόρφωση (Κοντορόπι)	Κ. Σιαλδάρης	>>
	Κ. Παπαϊωάννου	Πράκτορας Β’	Μηλίτσα (Σλήμνιστα)	Β. Βόλτσου	Πράκτορας Γ’
	Η. Σελτσιώτης	Πράκτορας Γ’		Δ. Ντίνας	>>
	Δ. Τζήμας	Πράκτορας Β’		Α. Πέτρου	>>
Γιαννοχώρι (Γιαννόβενη)	Ι. Σιδέρης	Οπλαρχηγός		Ι. Φιστόπουλος (καπετάν Γιοβάνης)	Οπλαρχηγός
Γλυκονέρι (Δριάνοβο)	Π. Μπακάλης	Πράκτορας Γ’		Λ. Χρήστου	Πράκτορας Γ’
	Χ. Μπακάλης	>>		Ν. Χρήστου	>>
Δεντροχώρι (Ντέμπενη)	Χ. Γιουμπρούκης	Πράκτορας Α’	Νεστόριο (Νεστράμι)	Ζ. Ζήσου	Οπλίτης
	Χ. Παπαδημητρίου	Πράκτορας Β’		Μ. Παλιόμπεης	Πράκτορας Β’
Διαλεκτό (Μόλαση)	Χ. Αθανασίου	Πράκτορας Γ’		Π. Παλιόμπεης	Πράκτορας Γ’
	Θ. Βασιλείου	Πράκτορας Β’		Χ. Παπαδόπουλος	Πράκτορας Β’
	Α. Καραμανίδης	>>		Μ. Παπατέρπος	>>
	Κ. Καραμανίδης	Πράκτορας Γ’		Α. Τάτσης	Πράκτορας Γ’
	Σ. Καραμανίδης	Πράκτορας Β’		Μ. Χατζής	>>
	Ν. Λάπας	Πράκτορας Γ’		Π. Χατζής	>>
	Ν. Μήτρου	>>		Π. Χατζής	Πράκτορας Α’
	Α. Μιχαήλ	>>		Χ. Χατζής	>>
	Θ. Μπισαλίνης	>>	Νόστιμο (Νιστίμι)	Δ. Αποστόλου	Πράκτορας Γ’
	Θ. Παπακοσμάς	>>		Β. Ζήσης	>>
Ζευγοστάσιο (Ντόλιανη)	Α. Κωτούλας	Οπλίτης		Π. Παγοδονίκας (Παγουνάδης)	>>
Ιεροπηγή (Κωστενέτσι)	Φ. Δημοδιδασκάλου	Πράκτορας		Γ. Τράντας	>>
	Τ. Εμμανουήλ	Πράκτορας Γ’		Γ. Φιλίππου	>>
	Χ. Καλίνης	>>		Π. Φώτης	>>
	Γ. Παπαστεφάνου	Οπλαρχηγός	Ομορφοκκλησιά (Γκάλιστα)	Μ. Γιαννούσης	Ομαδάρχης
	Ζ. Πέντσας	Πράκτορας	Περιβόλι Άνω (Μαγγίλα)	Γ. Μπαγανάς	Πράκτορας Γ’
	Α. Τερζής	Πράκτορας Γ’	Πεύκος (Τούχουλη)	Α. Παπαρίζος	>>
	Ζ. Τερζής	>>	Ποιμενικό (Βαψώρι)	Ν. Ηλιάδης	Πράκτορας Β’
	Ι. Τερζής	Ομαδάρχης	Σιδηροχώρι (Σιστέβο)	Α. Κωνσταντίνου	Πράκτορας Α’
Καστανόφυτο (Οσνίτσανη)	Α. Ζίας	Πράκτορας Γ’		Α. Νοβάτσης	>>
	Β. Κάρτζος	>>	Τρίλοφος (Σλήμνιτσα)	Γ. Βασιλείου	Πράκτορας Β’
	Ι. Παπαζήσης	Οπλίτης		Β. Βλούτος	>>
Καστοριά	Α. Αλβανός	Πράκτορας Γ’		Ν. Καρπούτας	>>
	Ι. Αλβανός	>>		Α. Πέτρου	>>
	Ε. Βαρσάμης	Οπλίτης		Χ. Χρήστου	>>
	Κ. Βήδας	Πράκτορας Γ’	Τσάκονη	παπα-Κωνσταντίνος Παπαπασχάλης	>>
	Π. Βιδοβάρης	Οπλίτης	Χάλαρα (Ποσδίβιστα)	Γιοβάν	Πράκτορας
	Σ. Γιαννούσης	>>		Γ. Γκιάτσης	Πράκτορας Γ’
	Κ. Γκολογκίνας	Ομαδάρχης		Ι. Δημητρίου	Οπλίτης
	Λ. Γκουγκουλίτσας	Οπλίτης		Α. Ηλίας	>>
	παπα-Δαμιανός	Πράκτορας Γ’		Γ. Κολίτσης	οπλαρχηγός
	Λ. Δημητρίου (Πολιόσκας)	Οπλίτης		Λάμπρος	Πράκτορας
	Σ. Δίκλιος	Πράκτορας Γ’		παπα-Ηλίας Παπαδημητρίου	Πράκτορας Α’
	Σ. Δούκης	Οπλίτης
	Π. Ζησιάδης	Πράκτορας Β’
	Π. Θεοδωρίδης	Οπλίτης
	Α. Καλλίνικος	Πράκτορας Γ’
	Η. Κατσαούνης	Οπλίτης
	Μ. Κοκκαλένιος	>>
	Χ. Κοκκαλένιος	Πράκτορας Γ’
	Α. Κολέντζης	Οπλίτης
	Α. Κοσμάς	Πράκτορας Β’
	Ξ. Κούτρας	Οπλίτης
	Ν. Μαγαλιός	Πράκτορας Γ’
	Λ. Μάντζαρης	Οπλίτης
	Α. Μαργαρίτης (καπετάν Τρομάρας ή Πίτας)	Οπλαρχηγός
	Σ. Μασιάκος (Τσίτας)	Πράκτορας Γ’
	Β. Μαλεγκάνος	Πράκτορας Α’
	Γ. Μπάκαρης	Οπλίτης
	Μπάρμπας	>>
	Μ. Μπατρίνος	Πράκτορας Β’
	Ι. Μπουζιώτας	Πράκτορας Γ’
	Θ. Μωραΐτης	Οπλίτης
	Ι. Νακίτσας	Οπλαρχηγός

πηγές εικόνων

ΓΕΣ/ΔΙΣ, Ο Μακεδονικός Αγών και τα εις Θράκην γεγονότα, Αθήναι, 1979